İslam hukukunda şiddet içermeyen eylem = Non-violent action in Islamic law

Abstract

Toplumsal yaşamın sürekliliği için gerekli olan kanun ve yasalar düzenin sağlanmasında devletlere yardımcı olmaktadır. Süreç içerisinde yaşam şartlarının ve değerlerin değişimiyle yasa ve kanunların da yenilenmesi ve değişmesi gerekir. Sabit kalan kanun ve yasalar eskiden düzeni sağlar konumdayken artık haksızlıklara sebebiyet verebilir. Bu durumda bireyler daha yüce yasa için haksızlıklara neden olan mevcut yasaya uymamak suretiyle sivil itaatsizlik eylemini gerçekleştirirler. Adaletin gerçekleşmesi, hak ve hürriyetlerin kazanılmasında önemli rolü olan sivil itaatsizlik, hukuk değerlerinin içerdiği ulvi değerler uğruna şiddetsiz, kamuya açık, adaletsizliklere karşı sistemde haksızlığa sebebiyet veren kanunların yerine getirilmemesidir. Toplumsal düzenin sağlanmasında, istikrara kavuşmasında ve medeniyetlerin gelişiminde etkili olan sivil itaatsizlik hukuka sadakat, ahlakî değerler ve ulvî duygular etrafında şekillenir. Bu konuda siyaset, hukuk, sosyoloji vb. alanlarda çalışma yapılmasına rağmen Temel İslam bilimlerinde yeteri düzeyde bir çalışma bulunmamaktadır. Araştırmamızda literatürdeki bu eksikliğin giderilmesi amaçlanmıştır. Çalışma süresinde karşılaştırma, analiz, sentez gibi nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Bu çalışmada sivil itaatsizlik kavramsal olarak ele alınmış, kavrama öncülük eden Henry David Thoreau, Gandhi, Martin Luther King gibi kişilerin gerçekleştirdikleri eylemler ve teorisyenlerin görüşleri sunulmuştur. Ayrıca İslam siyasetinde sivil itaatsizlik, birey devlet ilişkisi, İslam'da muhalefet hakkı vb. konular izah edilmiş ve İslam hukukunda öne çıkan Ebû Zer, Ebû Hanîfe, Ahmed b. Hanbel, Serahsî gibi tarihi şahsiyetler sivil itaatsizlik kavramı bağlamında incelenmeye çalışılmıştır. Araştırmamızın sonucunda ortaya çıkmıştır ki sivil itaatsizlik, Batı'da kanun ve yasalara karşı vuku bulurken, İslam siyasetinde uygulama ve sosyal yaşantıya yönelik gerçekleştirmiştir.

The rules of low, which are necessary for the continuity of social life help the states in maintaining order. With the change of living conditions and values in the process, the rules of law must be renewed and changed. The unchanging and legal rules can cause injustices while they were in the position of providing order in the past. In this case, individuals commit an act of civil disobedience by disobeying the existing law, which causes injustices to the higher law. Civil disobedience, which has an important role in the realization of justice and the acquisition of rights and freedoms, is nonviolent, open to the public, against injustices in the system and the violation or non-fulfillment of laws for the sake of the sublime values contained in legal values. Civil disobedience, which is effective in providing social order, stabilization and the development of civilizations, is shaped around loyalty to the law, moral values and sublime feelings. Although there are studies on this subject in political science, law, sociology and various similar fields, there is not enough work in basic Islamic sciences. In our research, it is aimed to fill this deficiency in the literature. Qualitative research methods such as comparison, analysis and synthesis were used during the study. In this study, civil disobedience will be discussed conceptually, the actions of people such as Henry David Thoreau, Gandhi, Martin Luther King, who pioneered the concept, and the views of theorists are presented. And also we tried to explain the civil disobedience in Islamic politics, individual-state relationship, right of opposition in Islam etc. The prominent historical figures in Islamic law such as Abū Dharr, Abū Hanīfah, Ahmad ibn Hanbal and al-Sarakhsī have been researched term of the concept of civil disobedience. As a result of our research, it has emerged that while civil disobedience occurred against the rules of law in the West, it was realized in practice and social life in Islamic politics.