595 ve 599 numaralı nüfus defterlerine göre 1840'lı yıllarda Adapazarı kazası = Adapazarı district in the 1840s according to the population books no. 595 and 599 of the 19th century

Abstract

19. yüzyıl Osmanlı Devleti için şehirleşmenin ve nüfusun arttığı bir dönem olmuştur. Nüfus artışının iki kaynağı vardır; az da olsa nüfus artış hızındaki ilerleme ve imparatorluğun toprak kaybetmesi ile kaybedilen bölgelerden gelen göçmen nüfus. Bu gelişen şehirlerden biri de bugün iki isimle birlikte kullandığımız Adapazarı/Sakarya'dır. Adapazarı 1954 yılına kadar idarî taksimatta daima Kocaeli içerisinde yer almıştır. Bu çalışmada Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri'nde bulunan 595 ve 599 numaralı Ada Kazası nüfus defterleri kullanılmıştır. Sayımı yapılan nüfus, Müslim ve gayrimüslim olarak ayrı ayrı müstakil defterlerde kayıt altına alınmıştır. 595 numaralı defterde, Ada Kazası merkez mahallelerinde mukim bulunan Müslüman nüfus, 599 numaralı defterde ise, merkez mahallelerde mukim olan gayrimüslim nüfus kayıtlıdır. Bu defterlerde Adapazarı Kazası'nın merkez mahallelerinde yaşayan nüfusun yaşları, baba adları, fiziksel özellikleri, akrabalık dereceleri, askerlik durumları, aile isimleri ve mesleklerine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Köylerin ve Adapazarı'na tabii Sapanca gibi kasabaların bu çalışmanın kapsamı dışında kaldığını ifade etmeliyiz. İncelenen defterlere göre, kaza merkezindeki on üç mahallede mukim Müslümanların toplam nüfusu 1.138 iken on dokuz mahallede mukim gayrimüslimlerin toplam nüfusu 2.420 kişi idi.

The 19th century was a period of urbanization and population increase for the Ottoman Empire. There are two sources of population growth; immigrant populations from territories that were lost, albeit slightly, by progress in the rate of population growth and the loss of territory by the empire. One of these developing cities is Adapazarı/Sakarya, which we use with two names today. Adapazarı has always been in Kocaeli in the administrative division until 1954. In this study, the population books of the Island District numbered 595 and 599 in the Presidential Ottoman Archives were used. The population counted was recorded separately as Muslim and non-Muslim in separate books. In the book numbered 595, the Muslim population residing in the central neighborhoods of the Ada Kaza is recorded, and in the book number 599, the non-Muslim population residing in the central neighborhoods is recorded. In these notebooks, information about the ages, fathers' names, physical characteristics, degree of kinship, military status, family names and professions of the population living in the central neighborhoods of Adapazarı District are included. We must state that villages and towns such as Sapanca, which is subject to Adapazarı, are outside the scope of this study. According to the notebooks examined, the total population of Muslims residing in the thirteen neighborhoods in the district center was 1,138, while the total population of non-Muslims residing in nineteen neighborhoods was 2,420 people.