Harîrî'nin Makâmât'ındaki mesellerin tespiti ve değerlendirilmesi = Determination and evaluation of proverbs in Harîrî's Makâmât

Abstract

Makâmât-ı Harîrî'nin, Makâmât literatüründe aşılamamış bir eser olduğu söylenebilir. Eser üzerine birçok şerh ve araştırma yapılmış olmakla beraber içerisinde yer alan meselleri konu edinen bir çalışma yapılmamıştır. İki yüzü aşkın meselin yer aldığı eser, müstakil bir mesel kitabı hacmine sahip görünmektedir. Harîrî'nin, hikâye ve şiir aralarına serpiştirdiği mesellerin öncelikli olarak tespit edilmesi ve birkaç kelime ile işaret ederek yetindiği bazı mesellerin tam ibaresinin belirlenmesi son derece önemlidir. Nitekim eserin Osmanlıca tercümelerinde, bazı ifadelerin mesel olduğu fark edilmediğinden literal çevirilere yer verilmiş, dolayısıyla anlam eksiklikleri ortaya çıkmıştır. Mesellerin tam metninin belirlenmesi, ortaya çıkış sebeplerinin ve hangi durumlarda kullanılacağının tespit edilmesi, Türkçeye atasözü veya deyim şeklinde aktarımının sağlanması açısından önem arz etmektedir. Bu çalışma, eserde geçen meselleri ortaya çıkarmak ve ifade edilmek istenen mefhumun Türkçedeki karşılıklarını göstermek suretiyle, Türkçe ve Arapça arasında daha isabetli çevirilerin yapılmasına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Eser üzerine yapılan şerh, Osmanlıca tercüme ve akademik makaleler dikkate alınarak hazırlanan çalışma; Makamât'tan seçilen mesellerin ortaya çıkış sebeplerini, hikâyelerini ve aynı anlamı ifade eden farklı meselleri, ilk altı asırda yazılan emsâl kitaplarından tespit ederek ortaya koymaktadır.

It can be said that Makâmât-ı Harîrî is a work that has not been surpassed in the literature of Makâmât. Although many commentaries and researches have been made on the work, there has been no study on the proverbs in it. The work, which includes more than two hundred proverbs, seems to have the volume of an independent book of proverbs. It is extremely important to identify the proverbs that Harîrî sprinkles between stories and poems, and to determine the full text of the proverbs that she is content with by pointing to the original with a few words. As a matter of fact, literal translations were included in the Ottoman translations of the work, since some expressions were not noticed as proverbs, and thus, meaning deficiencies emerged. It is important to determine the full text of the proverbs, to determine the reasons for their emergence and in which situations they will be used, and to transfer them to Turkish as a proverb or idiom. This study aims to contribute to the making of more accurate translations between Turkish and Arabic by revealing the proverbs in the work and showing the Turkish equivalents of the concept to be expressed. The study prepared by considering the commentary on the work, the Ottoman translation and academic articles; It reveals the reasons for the emergence of the proverbs selected from Makâmât, their stories and different proverbs expressing the same meaning, by identifying them from the precedent books written in the first six centuries.