Osmanlı ve Safevi İmparatorluklarında eğlence kültürü (1501-1735) = Recreational culture in the ottoman and Safevi empires (1501-1735)

Abstract

14. yüzyıl başlarında kurulan ve 20. yüzyıl başlarına kadar varlığını sürdüren Osmanlılar ile 16. Yüzyıl başından 17. yüzyıl ortalarına kadar hüküm süren Safeviler, birbirlerine benzeyen hususiyetler taşımalarına rağmen siyasi, içtimai ve hatta kimi inanışları bakımından farklı medeniyetlerdir. Aralarında derin siyasi uyuşmazlıklar olduğu için birbirleriyle rekabet etmiş ve kimi zaman savaşmışlardır. Bununla birlikte iki toplum arasındaki ilişki devam etmiş ve kültürel açıdan birbirlerini etkilemişlerdir. Bu çalışmada, sözü edilen kültürel etkileşimi eğlence kültürü üzerinden anlamaya çalışacağız. İki toplumdaki eğlence kültürünün benzeşen ve ayrışan taraflarını, karşılaştırmalı bir yöntemle ele almayı amaçlamaktayız. Osmanlı ve Safevi toplumlarındaki eğlence kültürünü kahve, şarap ve diğer keyif verici maddeler üzerinden sosyal, dini ve siyasi bakımdan inceledik. Bu maddelerin iki topluma girişini, seçkinler ve sıradan insanlar arasında kullanımını ve bu durumun ulema tarafından nasıl algılandığını mukayeseli bir biçimde analiz ettik. Diğer taraftan bu maddelerin nasıl iki medeniyet havzası arasında kültürel alışverişe konu edildiğini tespit etmeye çalıştık. Bu yanıyla çalışmamız hem sosyal hem de ekonomik tarihi ilgilendiren bir araştırma olma özelliği taşımaktadır. Araştırmada her bir maddenin halk, ulema ve devlet tarafından nasıl algılandığını ve kullanıldığını ele aldık. Çalışmanın 1501 ila 1735 yılları ile sınırlanması, Safevi Devleti'nin yaşam süresiyle ilişkilidir. Çalışmamızda hali hazırda yazılan literatürler incelenip ve o dönemde kaleme alınmış Farsça, Türkçe ve Osmanlıca kronikler, vekayinameler, seyahatnameler, divanlar, minyatürler ve diğer belgeler kullanıldı.

The Ottomans, who were founded in the early 14th century and continued their existence until the beginning of the 20th century, and the Safavids, who ruled from the beginning of the 16th century to the middle of the 17th century, are different civilizations in terms of their political, social and even some beliefs, although they have similar characteristics. Because of the deep political disagreements between them, they competed and sometimes fought with each other. However, the relationship between the two societies continued and they influenced each other culturally. In this study, we will try to understand the mentioned cultural interaction through entertainment culture. We aim to deal with the similarities and divergences of the entertainment culture in the two societies with a comparative method. We examined the entertainment culture in the Ottoman and Safavid societies from social, religious and political perspectives through coffee, wine and other pleasure substances. We comparatively analyzed the entry of these substances into the two societies, their use among the elite and the common people, and how this situation was perceived by the Ulama. On the other hand, we tried to determine how these substances are subject to cultural exchange between two civilizations. With this aspect, our study is a research that concerns both social and economic history. In the research, we considered how each substance is perceived and used by the public, the Ulama and the state. The limitation of the study to the years 1501 to 1735 is related to the life span of the Safavid Empire. In our study, the already written literature was examined and Persian, Turkish and Ottoman chronicles, documents, travel books, divans, miniatures and other documents written at that time were used.