Hollandalı seyyah Pieter van Woensel'ın gözlemiyle XVIII.yüzyılda Osmanlı sosyal hayatı = Ottoman social life in the XVIIIth century with the observation of the Dutch travellerPieter van Woensel

Abstract

Seyahatnameler; tarihe tanıklık eden seyyah aracılığıyla seyahat edilen topraklara dair gözlem ve veriler ortaya koymaları bakımından oldukça önemli bilgi kaynakları arasında yer alırlar. Bu eserler vesilesiyle farklı kültürlere ait tarihî bilgiler geçmişten günümüze kadar uzanabilmiştir. Seyyahların Osmanlı hakkındaki aktarımları gerek Osmanlı gerekse kendi toplumlarının hayata bakış açısını ortaya koymaktadır. Seyahatnameler yazıldığı döneme ışık tutan eserler olmaları bakımından önemlidir. Osmanlı'yla ilgili seyahatnameler incelendiğinde bazılarının subjektif bazılarınınsa tarafsız tutumdan beslendikleri görülmektedir. Hollandalı hekim ve seyyah Pieter Van Woensel (1747-1808) Osmanlı hakkında ortaya atılan haksız iddiaları kendi gözlemlerine dayanarak eleştiren bir isim olarak karşımıza çıkmaktadır. Aantekeningen gehouden op een reize door Turkeyen, Natolien de Krim en Rusland in de jaren 1784-1789 (1784-1789 yılları arasında Türkiye, Anadolu, Kırım ve Rusya seyahatine dair notlar) adlı iki ciltlik eserinde Van Woensel, Osmanlı'yla ilgili gözlem ve düşüncelerini okurlarına aktarmıştır. Van Woensel'ın Aantekeningen adlı iki ciltlik eserinin incelendiği bu çalışmada seyahatnamede yer alan sosyal hayatla ilgili tüm bilgiler belli başlıklara göre kategorize edilerek bir araya getirilmiş, XVIII. yüzyıl Osmanlı sosyal hayatı Van Woensel'ın gözünden aktarılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Van Woensel'ın ortaya koymuş olduğu objektif bakış açısı tarih çalışmalarına olumlu katkılar sunacağı gibi Osmanlı sosyal tarihiyle ilgili gözlemleri ortaya çıkaran henüz Türk diline kazandırılmamış seyahatnamelere de dikkat çekeceği söylenebilir.

Travelogues are among the important sources of information in terms of revealing observations and data about the lands traveled by the traveler who witnessed the history. With the creation of these works, historical information belonging to different cultures has been able to extend from the past to the present. The narrations of the travelers about the Ottoman reveal both the Ottoman society and their own society's perspectives on life. Travelogues are important because they shed light on the period in which they were written. When the travel books about the Ottoman Empire are examined, it is seen that some of them are subjective and some of them are fed from an impartial attitude. Dutch physician and traveler Pieter Van Woensel (1747-1808) criticizes the unjust claims about the Ottoman based on his own observations. Van Woensel included his observations on the Ottoman in Aantekeningen gehouden op een reize door Turkeyen, Natolien de Krim en Rusland in de jaren 1784-1789. In this study Pieter Van Woensel's two-volume work named Aantekeningen, all the information about the social life in the travelogue has been categorized according to certain headings and brought together. Century Ottoman social life was tried to be conveyed from Van Woensel's point of view. In this context, it can be said that Van Woensel's objective point of view will contribute positively to historical studies, as well as draw attention to the travel books that have not yet been translated into the Turkish language, revealing the observations about Ottoman social history.