Model bir alışveriş merkezinde yangın anındaki tahliye olanaklarının bilgisayar destekli simülasyon programları ile performans bazlı incelenmesi = Performance-based evaluation of means of egress in a model shopping mall incase of fire with computer aided simulation softwares

Abstract

Alışveriş merkezleri kullanıcı bakımından antropometrik değerleri çok farklı olan hemen hemen toplumda bulunan her tip ve yaşta insanın bulunabileceği mekânlardır. Bu mekânlarda gerçek anlamda bir tahliye tatbikatı yapılması ve deneysel sonuçlar edinilebilmesi geleneksel yöntemler kullanılarak oldukça güçtür ve günümüze kadar bu tip çalışmalar nadir olarak yapılabilmiştir. Yaşanan yangınların incelenmesi ile de bu tip binaların yangında can güvenliği performansının detaylı irdelenebilmesi, mimari olarak yaratıcı fikirler ile inşa edilen bu tip bir birinden oldukça farklı yapılar için uygulanabilir değildir. Günümüzde bu tip binalardaki yangınların sonuçlarının öngörülüp, irdelenebilmesi için bilgisayar destekli programlardan yararlanılabilmektedir. Bu çalışmanın konusu; örnek bir alışveriş merkezi yangınında can güvenliği performansının, bilgisayar destekli programlar yardımı ile farklı yangın senaryoları için tespit edilmesi ve çıkan sonuçların irdelenmesidir. Alışveriş merkezlerinde çıkan yangınlarda misafirlerin daha çok binaya girdikleri güzergâhtan panik halinde çıkmaya çalıştıkları tecrübe edilmiş bir durumdur. Zira kullanıcıların bina tahliye olanakları ile ilgili önceden bilgi alma ihtimalleri olmadığı gibi çok farklı eğitim seviyelerinde ve değişken sosyal statülerde olmaları nedeni ile yangında davranış hakkındaki ortak eğitim seviyesi olabilecek en düşük seviyededir. Ayrıca ülkemizde sıklıkla karşılaşıldığı üzere ekonomik kaygılar nedeni ile AVM güvenlik ve teknik personeli minimum sayıda tutulmakta ve acil durum planlamasında personelin işletmedeki sürekliliğinin de düşük olması nedeni ile yeterli seviyede nitelikli eğitim görememekte, eğitim alanlar kısa sürede değişmekte yeni gelenler tekrar eğitilmemektedir. Bu durum yangında tahliyeyi yönlendirici olarak görev alacak personelin de görevini layığı ile yapamamasına neden olabilmektedir. Yasal mevzuatlar ülkemizde yangın tahliye olanaklarının sadece yönergesel yöntemler ile boyutlandırmasına müsaade etmektedir. Bu yöntem ile tasarlanmış bir binada bina tahliye performansının ölçülmesi bir zaruret değildir. BYKHY (Binaların yangından korunması hakkındaki yönetmelik) gereği tüm binalarda senede en az bir sefer tahliye tatbikatı yapılmalıdır, AVM binalarında ise yönetmelikte yer almasına karşın uygulanabilir olmadığı için tam tahliye tatbikatı hiçbir zaman yapılmamaktadır. Bu nedenlerden ötürü AVM binaları sıradan ofis, fabrika gibi binalara nazaran yangında tahliye performansı öngörülebilir veya kontrol edilebilir yapılar değildir. Yönergesel olarak tasarlanan bir can güvenliği sisteminin performans bazlı bir ölçüm metodu kullanılarak değişik senaryolar için sınanması ve senaryolar arasındaki performans farklarının incelenebilmesi bu çalışmanın öne süreceği görüşlere dayanak oluşturacaktır. Yapılan çalışma sonucunda bu tip bina yangınlarında duman kontrol sistemi tasarımı bakımından görülebilirlik sınırının FED kriterinden daha konsarvatif bir tasarım verisi olduğu değerlendirilmiştir. Ayrıca sprinkler sisteminin kullanımının duman kontrol sistemi kullanımına nazaran daha etkin bir can güvenliği önlemi olduğu görüşü kuvvetlenmiştir.

Shopping malls are places where people of all types and ages can be found in the society with very different anthropometric values in terms of occupants. It is very difficult to carry out a real evacuation exercise and to obtain experimental results in these places using traditional methods and such studies have rarely been carried out until today. Examining the life safety performance of this type of buildings in detail by examining the fires experienced is not applicable for these types of buildings, which are built with architecturally creative ideas, which may not be very similar to each other. Today, computer aided programs can be used to examine the consequences of fires in such buildings. The subject of this study is to determine the life safety performance in a sample shopping mall fire with the help of computer aided programs for different fire scenarios and to examine the results. It is an experienced situation that shopping malls' fires, guests mostly try to get out of the path they entered the building in a panic. Because the users are not likely to receive prior information about building means of egress and because they have very different education levels and varying social statuses, the common education level on fire behavior is at the lowest possible level. In addition, as it is often encountered in our country as a result of economic concerns, shopping malls' security and technical personnel in numbers are kept to minimum and due to the low continuity of the personnel in the emergency planning, they cannot receive adequate training, the trainees change in a short time, and the newcomers are not retrained. This situation may cause that the personnel who will act as a guide for the evacuation in the fire cannot perform their duties properly. Legal regulations allow sizing fire evacuation possibilities in our country only with prescriptive methods. It is not a necessity to measure the building evacuation performance in a building designed with this method. In accordance with Turkish regulation on fire protection of buildings, evacuation drills must be performed at least once a year in all buildings, whereas full evacuation drills are never carried out in shopping mall buildings as it is not applicable, although it is included in the regulation. For these reasons, shopping mall buildings are not predictable or controllable structures in fire evacuation performance compared to ordinary buildings such as offices and factories. Testing a life safety system designed as a directive for different scenarios by using a performance-based measurement method, and examining the performance differences between scenarios will form the basis for the results that this study will put forward. As a result of the study, it was evaluated that the visibility limit in terms of smoke control system design in this type of building fires is a more conservative design data than the FED criterion. In addition, the thought that the use of the sprinkler system is a more effective life safety measure than the use of the smoke control system has been strengthened.