Türkçenin yeme - içme kültürüyle ilgili tematik söz varlığı = Thematic vocabulary of eating and drinking culture in Turkish

Abstract

Bu çalışma ile Türkçedeki yeme-içme ile ilgili söz varlığını oluşturan kelimelerin tespit edilmesi, tarihî lehçelerde geçen yeme-içme ile ilgili kelimelerin çağdaş lehçelerde mevcut olup olmadığı, mevcut ise yapı ve anlam bakımından gösterdikleri değişimlerin belirlenmesi hedeflendi, lehçeler arasında aynı kavram için kullanılan farklı kelimelerin ya da kelimelerin farklı lehçelerde gösterdikleri farklı manaların tespit edilmesi amaçlandı. Bu kapsamda 24 sözlük ve 16 eser tarandı. Tarihî lehçelerin tamamı, Çağdaş Lehçelerden Türkiye, Altay, Gagauz, Hakas, Karaçay-Malkar, Kazak, Kırgız, Kumuk-Balkar, Özbek, Şor, Tuva, Türkmen, Yeni Uygur Türkçeleri olmak üzere on üç lehçe ve iki uzak lehçe Çuvaşça ve Sahaca (Yakutça) çalışmaya dahil edildi. Yiyecek içecek kültürüne dair tespit edilen kelimelerden aynı kavram alanında olanlar, yedi bölüme ayrılan çalışmada, aynı başlıklar altında tasnif edildi. Tarihî lehçeler kronolojik olarak, çağdaş lehçeler alfabetik olarak sıralandı. Tasnif işlemi sonrası başlıkların altında kelimelerin Türk yeme-içme kültüründeki yeri, ifade ettiği değerler ile birlikte köken bilgileri hakkında, etimoloji sözlükleri ve farklı kaynaklardan değerlendirmelere yer verildi. Çalışmanın sonuç kısmında tarihî lehçeler ve günümüz lehçelerine ait kelimelerin sayısal karşılaştırması yapılarak yüzdelik değerleri tablolar hâlinde gösterildi. Araştırma, tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki yeme-içme ile ilgili kelimelerin tespiti ile birlikte bu alandaki söz varlığının belirlenmesine katkı sağlayacak, bu alanda yapılacak çalışmalar için kaynak teşkil edecektir. Türkçede kullanılan kelimelerin kökenlerinin belirlenmesinde, tarihsel süreçte geçirdikleri fonetik ve semantik değişimlerin saptanmasında, kültürel değişimlerin etkilerinin söz varlığı üzerindeki etkisinin tespitinde araştırmacılara kaynak olacaktır.

This study was aimed to determine the words that constitute the vocabulary related to eating and drinking in Turkish, whether the words related to eating and drinking in historical dialects exist in contemporary dialects, and if any, the changes they exhibit in terms of structure and meaning and to determine the different meanings of words in different dialects. In this context, 24 dictionaries and 16 works were scanned. All of the historical and contemporary dialects Turkish, Altay, Gagauz, Khakasia, Karachay-Balkar, Kazakh, Kyrgyz, Kumyk-Balkar, Uzbek, Shor, Tuva, Turkmen, New Uygur, namely thirteen dialects and two remote dialects Chuvash and Saha (Yakut) were included in the study. Among the words identified in food and beverage culture, those in the same conceptual field were classified under the same titles in the study divided into seven sections. Historical dialects are listed chronologically and contemporary dialects alphabetically. After the classification process, under the headings, the place of words in Turkish food and beverage culture, the values they express, and information on their root were given through etymology dictionaries and evaluations from different sources. In the conclusion part of the study, the numerical comparison of the words belonging to the historical dialects and today's dialects was made and their percentage values were shown in tables. The research will contribute to the determination of the words related to eating and drinking in historical and contemporary Turkish dialects, and will contribute to the determination of the vocabulary in this field and will constitute a source for studies It will be a resource for researchers in determining the roots of the words used in Turkish, determining the phonetic and semantic changes they have undergone in the historical process, and determining the effects of cultural changes on vocabulary.