Türk Edebiyatında eleştiri 1980-1990 / Criticism in turkish literature 1980-1990

Abstract

Türkiye'de Edebiyat Eleştirisi (1980-1990) başlıklı bu tez, Türk edebiyatının 1980'li yıllarında kaleme alınan, kitaplaştırılmış eleştirel metinlerin niteliklerini, eleştirmenlerin tutumlarını, işledikleri konuları ve eleştirel yönelimlerini tahlil ederek dönemin bu bağlamdaki panoramasını ortaya koymayı amaçlamıştır. Çalışmamız, edebî türü fark etmeksizin, içeriğinde eleştirel düşünceler bulunan, 1980'li yıllarda ilk baskısı yapılmış, tespit edebildiğimiz tüm kitapları kapsamaktadır. Bu kitapların kimilerinin, tezimizi sınırlamış olduğumuz zaman diliminden önce kaleme alınmış, eski tarihli metinlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulduğunu tespit ederek bunları, başka dönemlerin eleştirel bakış açılarını yansıtmaları sebebiyle, bilinçli olarak kapsam dışı bıraktık. Bu bağlamda hem 1980 öncesinde hem de 1980'li yıllarda yazılmış, tarihlerinin ayrı ayrı belirtildiği yazıları karışık olarak içeren kitapları, ilgili bölümleriyle kapsama dâhil ettik. Bununla beraber tezin sonundaki "EK", kapsam dâhilindeki her kitabın birer kısa tanıtımını ve istisna tutulan eserlerin incelememize dâhil edilme sebeplerini içermektedir. Tezimiz üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde bir kavram olarak eleştiri, onun bilim, sanat ve toplumla ilişkisi ile edebî eleştiri bağlamlarında açıklanmış, tarih içindeki ve Türk edebiyatındaki değişimi ve gelişimi özetlenmiştir. İkinci bölümde, kapsam dâhilindeki metinleri, toplumsal, siyasi ve edebî anlamda daha anlamlı kılmak adına ilgili bilgiler verilmiş, gündemdeki konuları, eğilimleri, sorunları, benimsenen edebî nitelikleri gösteren genel bir resim çizilmeye çalışılmıştır. Asıl inceleme kısmını oluşturan üçüncü bölümde ise belirlenen kitaplardaki eleştirel düşünceler tespit edilmiş, içeriklerine göre tasnif edilmiş, sonuç bölümünde de bu inceleme neticesinde bahsi geçen dönemde yazarların eleştirel tutumları, yazarlara, şairlere ve edebî ürünlere yaklaşımları, yapılan eleştirilerin niteliği üzerinde yargılara varılmış, Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatında eleştiri hakkında yapılan akademik araştırmalar içerisindeki on yıllık bir dönemin açığı kapatılmıştır.

This thesis, titled Literary Criticism in Turkey (1980-1990), aims to reveal the panorama of the period in this context by analysing the qualities of the critical texts of Turkish literature written and published as a book in 1980s thus approachs and arguments of the critics are going to be specified. Our study includes all the books that we detect and contain critical thoughts, regardless of the literary genre, which were first published in 1980s. We determined that some of these books were created by combining old dated texts that were written before the time period in which we limited our thesis, and we deliberately left them out of the scope as they reflect the critical perspectives of other periods. In this context, we have included the books containing both the old dated and 1980s dated articles. However we analysed only 1980s dated articles of them. In addition, the appendix at the end of the thesis includes a brief introduction of each of the books in the scope and the reasons for including the exceptions in our review. Our thesis consists of three parts. In the first chapter, criticism as a concept is explained in terms of its relationship with science, art and society in the context of literary criticism. Its change and development in history and Turkish literature are summarized. In the second part, relevant information has been given in order to make the texts within the scope more significative in social, political and literary sense. So the current issues, tendencies, problems and the literary qualities adopted are more defined in the grand scheme of things. In the thirth part, which constitutes the essential analysis part, the critical thoughts in the determined books were classified according to their content. In the conclusion part, arguments were made on the critical attitudes of the authors, their approaches to writers, poets and literary products. The qualities of the criticisms in 1980s are given as a result of this analysis. A decennium in academic research on criticism in literature has been analysed.