Global liman işletmelerinde verimlilik ölçümü: Bulanık analitik hiyerarşi prosesi ve bulanık veri zarflama analizi = Efficiency measurement in global port operations: Fuzzy analytical hierarchy process and fuzzy data envelopment analysis

Abstract

Limanlar, uluslararası taşıma zincirindeki önemi sayesinde lojistik hizmet vermek için en uygun alanlar haline gelmişlerdir. Konteynerin taşıma kabı olarak kullanılmaya başlanmasından sonra ulaştırma konusunda ciddi bir gelişim yaşanmıştır. Konteyner taşımacılığı ile varış noktasına kadar konteynerin açılmadan tek işlemle taşınabilmesi, farklı yüklerin tek bir konteynerde taşınması, zaman tasarrufu sağlaması, güvenilir ve ucuz olması gibi getirdiği avantajlar sebebiyle tedarik zinciri ve lojistik sistemlerinde konteyner terminalleri önemli bir yer tutmaktadır. Bütün bu gelişmeler, konteyner terminallerinin varlığını sürdürebilmesi için liman verimliliğini ölçmesi gerektiği sonucunu ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada; Türkiye'deki global bir liman işletmesinin, Avrupa'da bulunan limanlarının birbirlerine göre tercih edilebilirliği ve belirlenen bu limanların göreceli etkinlik skorlarının karşılaştırılmasına yönelik çalışmalar sunulmuştur. Liman verimliliğinin ölçülmesi için tek bir verimlilik göstergesi yoktur. Çünkü Dünyada bulunan her bir limanın yapısı farklıdır. Bunun için liman işletmelerinin verimlilik ölçümünde hangi kriterlerin belirleneceği mevcut literatür incelendikten sonra uzman görüşüne sokulmuş ve kriterler belirlenmiştir. Bu çalışmada, limanların verimliliklerinin ölçülmesi süreci iki aşamada incelenmiştir. Birinci aşamada Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP) ile liman verimliliğine etki eden parametreler incelenmiştir. Çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan AHP yöntemi, belirlenen kriterlerin önem derecesini tespit etmek ve kriterleri sistematik olarak karşılaştırıp değerlendirmesini sağlamak için tercih edilmiştir. İkili karşılaştırma yargılarındaki sözel belirsizliği daha iyi ifade etmek ve kesin değerler kullanmayıp belirli aralıklardaki değerler ile karar vermeyi kolaylaştıran bir yöntem olarak BAHP kullanılmıştır (Şişman vd., 2016). İkinci aşamada ise birinci aşamada elde edilen çıktılar, girdi olarak ele alınarak liman verimliliğinin ölçülmesinde Bulanık Veri Zarflama Analizi (BVZA) modeli kullanılmıştır. Veri Zarflama Analizi (VZA), karar verme birimleri ile birden çok girdi ve çıktı ile işletmelerin veya limanların göreli verimliliklerinin ölçülmesi için kullanılan bir yöntemdir. Fakat gerçek dünya problemlerinde verilerin kesin bir değer olarak ölçülmesi mümkün olmadığı için BVZA yöntemi ile belirsiz olan durumlar için daha doğru etkinlik skorları elde edilmiştir. (Sengupta, 1992) Böylelikle, Liman işletmelerinin kriterlere ait veri değerlerini ne derecede etkin kullandıkları BVZA ile incelenmiştir. BVZA'da kullanılmak üzere dört adet girdi ve bir adet çıktı belirlenmiştir. Liman etkinliklerinin sonuçları girdiye ve çıktıya yönelik olmak üzere alt ve üst sınır değerleri CCR modeli yardımıyla belirlenmiştir. Bu çalışmanın BVZA modeline katkı sağlaması, uygulamada ise belirlenen limanların mevcut fiziki koşulları kullanmadaki yetkinliği en iyi olan limanın belirlenerek kendi aralarında göreceli verimlilik skorlarını karşılaştırmasına, finansal kararlar almasında somut veriler ile hareket edebilmesine, yüksek karlılık oranlarına erişebilmesine ve rekabette öne çıkabilmesi konusunda katkı sağlaması beklenmektedir.

Ports have become the most suitable areas to provide logistics services, thanks to their importance in the international transport chain. After the container started to be used as a transport container, there has been a serious development in transportation. Container terminals have an important place in the supply chain and logistics systems due to the advantages such as the ability to transport the container to the destination with a single operation without opening it, to carry different loads in a single container, to save time, to be reliable and cheap. All these developments have led to the conclusion that container terminals need to measure port efficiency in order to survive. In this study; Studies on the preference of a global port operator in Turkey and the ports in Europe over each other and the comparison of the relative efficiency scores of these ports are presented. There is no single efficiency indicator for measuring port efficiency. Because the structure of each port in the world is different. For this purpose, after examining the existing literature, which criteria will be determined in the productivity measurement of port operators, it has been put into expert opinion and the criteria have been determined. In this study, the process of measuring the efficiency of ports was examined in two stages. In the first stage, the parameters affecting the port efficiency were examined with the Fuzzy Analytical Hierarchy Process (BAHP). The AHP method, which is one of the multi-criteria decision-making methods, was preferred to determine the degree of importance of the determined criteria and to systematically compare and evaluate the criteria. FAHP was used as a method to better express the verbal uncertainty in pairwise comparison judgments and to facilitate decision making with values in certain ranges without using exact values (Şişman et al., 2016). In the second stage, the outputs obtained in the first stage were taken as inputs and the Fuzzy Data Envelopment Analysis (FDA) model was used to measure the port efficiency. Data Envelopment Analysis (DEA) is a method used to measure the relative efficiency of enterprises or ports with decision-making units and multiple inputs and outputs. However, since it is not possible to measure the data as an exact value in real-world problems, more accurate efficiency scores were obtained for uncertain situations with the ICA method. (Sengupta, 1992) Thus, the extent to which the port operators use the data values of the criteria effectively has been examined with the BVZA. Four inputs and one output were determined to be used in the BIDA. The lower and upper limit values for the results of the port activities, for the input and the output, were determined with the help of the CCR model. It is expected that this study will contribute to the BVZA model, and in practice, it will contribute to the determination of the port with the best competence in using the existing physical conditions of the determined ports, to compare their relative efficiency scores among themselves, to act with concrete data in making financial decisions, to reach high profitability rates and to stand out in the competition.