Tarihî kıpçak türkçesinde yapım ekleri

Abstract

Yapım eki, anlam değiştirme işlevine sahip morfemlerden oluşmaktadır. Eklendiği kelimenin anlamını değiştirerek başka anlamlı kelime türetir. Dil, gelişen ve değişen dünya içerisinde söz varlıklarına yeni kelimeler katar. Bu yollardan biri de türetmedir. Yapım ekleri ile türetilen bu yeni kelimeler aracılığıyla, o dilin geçmişten bu zamana kadar olan söz varlığı tespit edilir. Böylece toplumda meydana gelen siyasi, askerî, coğrafi ve kültürel değişmeler ortaya konabilir. Çalışmamızda Türk dilinin dönemleri içerisinde yer alan Tarihî Kıpçak Türkçesinin önemli eserlerinden Codex Cumanicus, Kitâbü'l-İdrâk Li Lisâni'l-Etrâk, Ettuhfet'üz-Zekiyye Fil-Lûgat'it-Türkiyye, Gülistan Tercümesi ve İrşâdü'l-Mülûk Ve's-Selâtin'deki kelimeler etimolojik olarak incelenerek yapım ekleri işlevlerine göre tespit edilmiştir. Çalışmamız Giriş, Ek, Yapım Eki, Tarihî Kıpçak Türkçesi, Tarihî Kıpçak Türkçesinde Yapım Ekleri, Sonuç, Dizin ve Ek Dizini bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmamızın konusu, amacı, önemi ve yöntemi hakkında bilgi verilmiştir. Ek kısmında, ekin nitelikleri belirtilip tanımı yapılarak ek sınıflamasında yapım ekinin yeri belirtilmiştir. Yapım Eki bölümünde, yapım eki ile ilgili yaygın anlayıştaki sorunlar tespit edilerek yapım ekinin ekleşme düzenindeki diğer eklerle ilişkisi ortaya konulmuştur. Tarihî Kıpçak Türkçesi bölümünde Kıpçak Türkleri ve Tarihî Kıpçak Türkçesi hakkında bilgi verilirken Tarihî Kıpçak Türkçesinde Yapım Ekleri bölümünde çalışmamızda yararlandığımız eserlerden tespit ettiğimiz yapım ekleri işlevlerine ve şekillerine göre tasnif edilmiştir. Sonuç bölümünde elde edilen veriler değerlendirildikten sonra çalışmamızın sonunda yer alan Dizin kısmında kelimeler, Ek Dizini kısmında da yapım ekleri sıralanmıştır.

Constructive suffix creates another meaningful word by changing the meaning of the word to which it is added. In our study, the words in Codex Cumanicus, Kitâbü'l-İdrak Li Lisani'l-Etrak, Ettuhfet'üz-Zekiyye Fil-Lûgat'it-Türkiyye, Gülistan Translation and İrşâdü'l-Mülûk Ve's-Selâtin, which are important works of Historical Kipchak Turkish, are etymologically analyzed. The construction suffixes were determined according to their functions. Our study consists of Introduction, Annex, Production Supplement, Historical Kipchak Turkish, Production Suffixes in Historical Kipchak Turkish, Conclusion, Index and Supplementary Index. In the introduction, information about the subject, purpose, importance and method of our study is given. In the annex, the characteristics of the affix are specified and the place of the affix in the annex classification is indicated. In the Build Supplement section, the problems in the common understanding of the Build Supplement have been identified. In the Historical Kipchak Turkish section, information about the Kipchak Turks and Historical Kipchak Turkish is given, while in the Historical Kipchak Turkish section, the derivational suffixes that we have identified from the works we have used in our study are classified according to their functions and shapes. In the conclusion part, the data obtained were evaluated. The words are listed in the index and the suffixes are listed in the Supplementary Index.