ÖZET Anahtar kelimeler: Hareketli kaynak, çizgisel kaynak, hava kalitesi, modelleme, Sakarya Çevre kirliliğinde hava kirliliği önemli bir yer kaplamaktadır. Son yıllarda hareketli kaynakların oluşturdukları çizgisel kaynaklar, çevre sağlığı üzerine çok fazla etkili olmuşlardır. Bunun üzerine insanlar bu kaynakların etkilerini azaltmak için çeşitli yollara başvurmuşlardır. Alınan bu önlemlerin bazıları araçlar üzerine, bazıları yakıtlar üzerine, bazıları da yollar üzerine olmuştur. Bu önlemlerle hava kirleticilerin çevreye etkileri oldukça azaltılmasına rağmen gelişen dünyadaki araç sayısının hızla artması bu önlemlerin önemini yavaş yavaş azaltmaktadır. Bu gelinen aşamada insanlar ölçüm yapmadan hava kirliliğini tahmin etmeye çalışmışlar ve bunun için modelleme programları geliştirmişlerdir. CAL3QHC bu programlardan bir tanesidir. Bu program kentsel ve kırsal alanlardaki kavşaklardan geçen araçların CO ve PM konsantrasyonlarını tahmin ederek, çevreye olan etkilerini ele alır. Bu çalışmada hareketli kaynakların özellikleri, çevreye etkileri ve ayrıca CAL3QHC çizgisel kaynak modelleme programı detaylı bir şekilde ele alınmış ve Sakarya kent merkezinin en işlek kavşaklarından biri olan Çark Caddesi ve Atatürk Bulvarının oluşturduğu kavşak için bir senaryo yapılmıştır.
THE CALCULATION OF POLLUTANTS RELEASED FROM LINE SOURCE BY MEANS OF CAL3QHC AİR QUALITY MODELLING PROGRAMME Key Words: Mobile Sources, Line Sources, Air Quality Modelling, Sakarya Air pollution has a great significant in the pollution of the environment. In recent years line sources formed by mobile source have had a great impact on environmental healt. For this reason, people tried to find out various ways to decrease the negative effect of these pollutant sources. Some measures were taken against vehicles, some against fuel and roads. Though all these measures are very effective in reducing the impact of pollutants on the environment, the increasing number of vehicles in the developing world lessens the importance of the above mentioned measures. At this stage, people have tried to determine the air pollution without measuring and thus model programmes were developed. CAL3QHC is one of them. Estimating CO and PM concentrations in urban and rural intersections, the programme studies their effect on the environment. In this study, the caharacteristic features of mobile sources, their effect on the environment, and also with the detailed description of CAL3QHC line source model programme. Our study gives an example from the busiest central intersection of Sakarya, formed by Çark street and Atatürk Boulvard. XV
