ÖZET Bu çalışmada, PİRİNÇ SAN A.Ş.'den (Kırıkkale) temin edilen pirinç cürufundan hidrometalurjik yolla içerdiği bakırın geri kazanımı çalışılmıştır. Temin edilen cüruf yaklaşık %6,9 Cu içermektedir. Pirinç cürufu HC1, H2SO4 ve HNO3 asit çözeltileriyle liç edilmiştir. İlk aşamada sabit süre (1 saat) ve ortam sıcaklığında (25°C) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 M konsantrasyona sahip asidik çözeltiler hazırlanmış, en uygun molar oran tespit edildikten sonra parametreler olarak liç süresi, liç sıcaklığı ve katı/sıvı oranlan göz önüne alınarak deneysel çalışmalar yapılmıştır. Liç süresi olarak 0.5, 1, 1.5 ve 2 saat, liç sıcaklığı olarak 25, 50, 75 ve 100°C, katı/sıvı oranı olarak 1/10, 1/20, 1/30 ve 1/40 alınmıştır. HC1 ve H2S04 için 3M, HNO3 için 6M'lık çözeltiler hazırlanmıştır. Deneysel çalışmalar sonucunda 3M HC1 ile yapılan liç işleminde (25°C, 2 saat, K/S=l/20) yaklaşık %90 bakır geri kazanımı sağlanırken, 3M H2SO4 ile yapılan liç işleminde (50°C, 2 saat, K/S=l/40) %63'lük bakır geri kazanımı gerçekleşmiştir. 6M HNO3 ile yapılan liç işleminde ise (25°C, 0.5 saat, K/S=l/10) %95'ler mertebesinde bakır geri kazanımı temin edilmiştir. VI
RECOVERING OF COPPER FROM BRASS SLAG Keywords: Brass slag, metallurgical waste, hydrometallurgy SUMMARY It is important to evaluate the metallurgical wastes for ecological and economical point. They contain valuable metals, like as copper, zinc and lead. In the metallurgical plants, a large quantity of slags is produced and is a problem what to do it for plants. In this thesis, it was studied to recover the copper from brass slag. It was obtained from PERTNCSAN A.S. (Kırıkkale). This slag was characterized by wet chemical analysis, x-ray diffraction and XRF. As a result of these analysis, it was found that it contained approximately 6.9% of copper. To recover the copper content in the slag, it was leached with hydrochloric acid, sulphuric acid and nitric acid solutions hydrometallurgically. Investigated factors in this study are leaching temperature, leaching time and solid to liquid ratio. In the first step of the experiments, the slag is leached to obtain the optimal leach conditions with different concentrations (1 to 8M) of acid solutions at constant temperature (25 °C), time (1 h) and solid to liquid ratio of 1:25. As a result, 3M was accepted for HC1 and H2SO4 solutions and 6M for HNO3 solution. The highest extraction efficiency obtained with hydrochloric acid solution is 90% at 25°C, 2 h and solid to liquid ratio of 1:20, this value with sulphuric acid solution is 63% at 50°C, 2 h and solid to liquid ratio of 1:40 and for nitric acid solution it is %90-100 at 25°C, 0.5 h and solid to liquid ratio of 1: 10. vn
