ÖZET Anahtar kelimeler : Statik reaktif güç kompanzasyonu, tristör, reaktör, kapasitör Reaktif güç kompanzasyonu elektrik mühendisliğinin önemli konularından biridir. Reaktif güç elektriğin üretiminde, iletiminde ve tüketiminde kaçınılmaz olarak ortaya çıkar. Bu gücün olumsuz etkileri en hızlı, en etkili şekilde sistemin içinde ortadan kaldırılmaya çalışılır. Reaktif gücü kompanze etmek amacı ile çeşitli yöntemler uygulanmaktadır. Bu yöntemler kompanze edilecek yüke göre değişiklik gösterir. Reaktif güç ihtiyacı zamanla az miktarda değişen yüklerin kompanzasyonunda kullanılan teknikler, reaktif güç ihtiyacı zamanla hızlı bir şekilde değişen yüklerin kompanzasyonunda kullanılamazlar. Ark ocakları, haddehaneler, kaynak atelyeleri gibi işletmeler çok hızlı ve düzensiz değişen güçlere örnek olarak verilebilir. Bu tür işletmelerde reaktif gücü en hızlı ve etkili biçimde kompanze etmek için gelişen teknolojinin vazgeçilmezleri olarak tanımlanan güç elektroniği elemanları kullanılmaya başlanmıştır. Güç elektroniği elemanları yardımı ile reaktif güç üreticileri olan kondansatörleri devreye alıp devreden çıkartmak hem hızlı, hem de uygun anahtarlama sayesinde daha uzun ömürlü ve etkili olmaktadır. Bu tür bir anahtarlama amacı ile endüstride en çok kullanılan güç elektroniği elemanı tristörlerdir. Bir kondansatörü devreye alıp devreden çıkartmak için birbirine ters paralel bağlı iki adet tristörden meydana gelen güç elektroniği modülleri kullanılmaktadır. Mekanik anahtarlama karşısında bir çok üstünlüğe sahip olan yarıiletken anahtarlama yöntemi endüstride daha sık kullanılmaya başlanmıştır. Bu tür modüllerde kondansatörlerin yanında reaktör de kullanılabilir. Yükü reaktör olan bir AC kıyıcı bir kompanzasyon kondansatörüne paralel bağlandığında daha hassas ayar imkanı veren bir kompanzatör elde edilmiş olur. Böyle bir yapı hızlı ve hassas olmasının yanında, gerilim dalga şekli tristörler tarafından bozulduğu için harmonik de üretir. Harmonikleri elimine etmek için filtre kullanmak bu kompanzasyon sisteminin kaçınılmaz bir zorunluluğudur. xıı
STATIC VAR COMPENSATION SUMMARY Keywords : Reactive power compensation, thyristor, SVC, reactor, capasitor Reactive power must always be balanced locally at the point of consumption. However, this does not mean that the transmission network remains unaffected by local load disturbances. A sudden increase in load at a major consumer of active power leads to the tine current increasing as well, and thereby the line's requirement of reactive power too. This toad disturbance should be compensated directly, much faster than is possible with a circuit-breaker. In addition, a circuit-breaker, for reasons of cost, cannot work with steps that are too small. And this may lead to the line becoming over-compensated when a capacitor bank is connected in to the line. From this problem arises the demand for continuous control of the added or removed reactive power. With Static VAr Compensation (SVC) reactive power can be switched in instantaneously to meet sudden load disturbances or carefully matched for minor adjustments to slow processes. Power electronic components such as thyristor, GTO, IGBT let switch reactors and capasitors fast and gentle. By using semiconductor switching reactive power compensation can be applied more efficient. X111
