ÖZET Anahtar kelimeler: inek sütü, kara yolu trafik kirliliği, çinko Trafik kaynaklı kirliliğin meralarda otlayan ineklerin sütlerinde kurşun ve çinko düzeylerine etkisinin araştırıldığı çalışmada, Sakarya ili trafik yoğunluğu farlı olan üç bölgeye ayrılmış ve bu üç farklı bölge içinde dokuz farklı lokasyondan süt numuneleri alınmıştır. Süt numunelerinde çinko analizleri, Alevli Atomik Absorpsiyon Spektrometrik Yöntem, kurşun analizleri Grafit fırınlı Atomik Absorpsiyon Spektrofotometre yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Üç farklı bölgede saptanan çinko konsantrasyonları 1262 ug/1 ile 6566 ug/1 arasında değişmiş ve minimum ve maksimum değerler trafik yoğunluğunun en düşük olduğu bölgede saptanmıştır. Trafik yoğunluğunun daha fazla olduğu meralarda otlayan hayvanların sütlerinde tespit edilen çinko düzeyleri ortalama değerlerde kalmış, fakat en yüksek geometrik ortalama değer bu bölgede saptanmıştır ve bu istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Çinko değerlerinin kabul edilebilir sınırlar içinde olması Sakarya bölgesi sütlerinin çinko elementi yönünden risk oluşturmadığını göstermektedir. Sütlerde tespit edilen kurşun konsantrasyonları 3.24 ug/1 ile 80.69ug/l arasında değişmiş ve trafik yoğunluğu ile pozitif ve önemli korelasyon göstermiştir (r=0.804**). Araç trafiğinin yoğun olduğu bölgelerden toplanan süt örneklerinde saptanan kurşun konsantrasyonları, trafiğin az olduğu bölgeye oranla daha yüksek bulunmuştur. Yönetmeliklerde belirtilen sımr düzeyin dört katı daha yüksek kurşun düzeyinin belirlenmesi, özellikle kentsel alanlarda ve trafiğin yoğun olduğu bölgelerde toksikolojik risk oluşturmaktadır. vııı
DETERMINATION OF HEAVY METAL CONTENTS IN MILK SAMPLES FROM URBAN AND RURAL FARMS IN SAKARYA SUMMARY Key word - cow milk, vehicle traffic pollution, zinc, lead The experiment was conducted to determine the influence of three different traffic load to lead and zinc content of cow milk, grazing at three different distance from nine different locations near to roads varying traffic flow in Sakarya. The concentration of zinc in cow milk was determined by using flame atomic absorption spectrometry and lead level was performed using an atomic absorption spectrophotometer with graphite furnace. The zinc contents of milk samples were ranged from 1262 ug/1 to 6566 ug/1 and both values observed in low density traffic region. The zinc contents of milk samples from heavy traffic zone were between the range, but given higher geometric mean and thus significant difference. Acceptable range of zinc contents in cow milk from various traffic region in Sakarya confirms the absence of possible toxicological risks in this region. The lead concentration of cow milk ranged from 3.24 ug/1 to 80.69ug/l and significantly correlated with traffic load (r=0.804). Differences in lead levels were significant in milk from the vicinity of heavy traffic load and low density vehicle traffic. The levels of lead were four times higher than the regulatory limits and cause toxicological risk especially in urban areas and near the main road. IX
