Divan edebiyatı münakaşaları (1902-1928)

Abstract

Divan Edebiyatı; 12 asır devam eden Türk Edebiyatı tarihinin neredeyse yarısına hakim olmuş bir edebiyat döneminin adıdır. Anadolu'da ilk örneklerine 13.yüzyıldan itibaren rastladığımız bu edebiyat, Türklerin İslâm medeniyeti dairesine girdikten sonra ortaya koydukları bir edebiyat anlayışıdır. Tanzimat Fermanı ile yeni bir medeniyetin kapısına gelen Türk aydını, ilk iş olarak, eski medeniyetin bütün unsurları ile birlikte, edebiyatını da tenkit etmiştir. Eski medeniyetin edebiyatı olarak görülen divan edebiyatına karşı, ilk ve en şiddetli tenkit, Tanzimat edebiyatının ilk dönem sanatçılarından gelmiştir. Başı da Namık Kemâl, Ziya Paşa ve arkadaşları çekmektedir. 1860 - 1901 yılları arasında gerçekleşen bu mühim tenkit, değerlendirme ve münakaşalar zaten bir başka çalışmanın da konusu olmuştur. Bizim ele alıp incelediğimiz dönem 1902 - 1928 yılları arasıdır. 1902'den 1908'e. yani II.Meşrutiyet'in ilânına kadar geçen dönemde edebî faaliyetler açısından bir suskunluk yaşanmıştır. Meşrutiyet'in ilânı ile beraber bu sessizlik ve suskunluk, yerini tam bir kargaşaya bırakmıştır. Bu defa da sınırsız bir hürriyet anlayışı ortalığa hakim olmuştur. Fakat kısa süren bu kargaşa dönemi de yerini daha ciddi gelişmelere terk etmiş, edebî faaliyetler ve edebî topluluklar yeniden canlanmaya başlamıştır. Sadece İstanbul'da, bir anda, edebî yazılara ağırlık veren yüzlerce dergi çıkartılmıştır. Bu dergilerde, eski yazarların yanında yeni ve genç isimler de yazılarını neşretmeye başlamıştır. Bazı dergiler etrafında meydana gelen toplanmalar ve oluşturulan yeni gruplarla eskiler arasında, divan edebiyatının şekline ve muhtevasına yönelik, eski-yeni, dünküler-bugünküler veya hece-aruz gibi bir takım konularda sütunlara yansıyan münakaşalar ve değerlendirmeler olmuştur. Edebî çalışmaların yoğunlaştığı gazete ve dergilerde neşredilen, fakat bir müddet sonra buralarda unutulup kalan bu makaleler, röportajlar, anketler vb. diğer yazılar, bizim çalışmamızın ana eksenini oluşturmuştur. Süreli yayınlarda neşredilen bu değerlendirme yazılarının dışında, gene o dönem içinde çıkan edebiyat tarihleri ve diğer kitaplar da titizlikle taranmıştır. Çalışmamızın başında, münakaşaların yapıldığı tarihi zeminle ilgili gerekli bilgiler verilerek konunun daha kolay anlaşılmasına çalışılmıştır. Ele aldığımız dönemdeki divan edebiyatı ile ilgili tenkit, değerlendirme ve münakaşaların, şekil, dil ve üslûp ile muhteva konularında yoğunlaştığı görülmüştür. Çalışma içinde ayrıntılı olarak ele alınan ve değerlendirilen yazılarla ilgili vardığımız sonuçları özet olarak şu cümlelerle ifade edebiliriz: Yeni medeniyetle beraber kabul edilen yeni zevkler ve hayat tarzı iyice yerleştiğinden, zaten ihtiyaçlara cevap veremeyecek noktaya gelmiş olan divan edebiyatı geleneği büyük ölçüde bitmiştir. Buna rağmen, köklü bir geleneğe sahip olan bu edebiyat anlayışı, yeniden canlandırılamamış, fakat sahip olduğu dil. vezin, kafiye ve diğer nazım şekilleri gibi konular, bu geleneği sürdürmeye çalışanlar tarafından bir müddet daha kullanılmaya devam edilmiştir. Bu birkaç zayıf temsilcinin çabaları hiçbir sonuç vermemiştir. Ayrıca, incelediğimiz dönemde, divan edebiyatı bütün özellikleri ile tenkit ve tartışma konusu olmasına rağmen kesinlikle reddedilmemiştir. Tam tersine, kültür ve medeniyetimizin mühim bir değeri olduğu sürekli vurgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Divan, Divan Edebiyatı, Münakaşa, Aruz, Mazmun, Eski-Yeni VIII

Divan Edebiyatı(literature) is the name of aliterary period which is dominant almost half of the 12. centuries history of the Turkish Literature. This literature, which we have found the first examples in anatolia since the 13. century, is a literary concept that the Turks formed after they took part in the Islamic civilization cirle. When it is reachedto the beginning of a new civilization with the Tanzimat Fermanı, we observe that the first thing done is to criticize the literature and all the other elements of the old (previous) civilization. The first and the strongest criticims against Divan Edebiyatı (literature) is done by the first period artist. From thispoint of view the criticims direckted to old literature by Namık Kemal and his friends have importance.The criticims, evaluations and arguments between 1820 and 1901 can be the subject of an other study. în this study, we deal with the periods between 1902 and 1928. From 1902 tilll908, namely, until the declaration of Meşrutiyet (constitutional manarchy).there have been a complete silence in literary works. Together with the declarattion of Meşrutiyet, this silent and quiet period left its place to acomplate choose. It was the time of an unlimited freedom. Later, this short- them choose left its place to the more serious developments. Literary works gained speet in this general atmosphere. Only in Istanbul. İt was started to be published hundreds of literety peridicals. Beside the literaty works of experianced writers, the works of un experianced and young ones took part in this periodical. More over, it's observed that there were some groups around some periodicals and there were some efforts to form groups. Some discussions and evaluations between these new groups and the old ones reflected to the cloumns of the periodicals were about old-new, yesterday-today or syllabel-aruz. The article and other writings that were published once in Literary periodical but forgetten then froms the main them of our study. Not only the articles that were published in the periodicals but also the Literaure studies and other books are fast idiosly searched in this study. İn the period we deal with, the criticisms, evaluation and discussians about the Divan Edebiyatı are generally about,the form, language, style and content. The Divan Literature tridition had nearlycome to an end.Because, together with the new life style the new literary concepts gained power. However there were style, the new literary concept gained power. However there were still some artists tried to continue the traditional way on the language, meter, rhyme and other verse forms. Again in this period, there were a ffew weak representatives of the old literature. And no product that can be considered important was given. Although Divan Edebiyatı is criticisized and discussed from all sides, it isn't refused, oppositely, it is continuously emphasised as an imkportant value of our culture. KEYWORDS:Divan, Divan Edebiyatı, Aruz, Münakaşa, Mazmun, Eski - Yeni. IX