İşgücünün üretim sürecinde gösterdiği çabanın veya sağlamış olduğu faydanın karşılığı olarak ödenen bir bedel olarak ifade edilen ücret, çeşitli yöntemlerle tespit edilmektedir. Belirli bir dönemde geçerli olacak ücret düzeyini belirleme süreci olan ücret tespiti, amaçlan faklı olan tarafları ve değişik aşamaları içine alan bir süreçtir. Çünkü bu süreç, tarafların ücretlere ilişkin yaklaşımlarım içerdiği gibi, kurumsal, iktisadi, siyasi, hukuki ve üretim sürecine ait bir çok unsurun etkisini de kapsamaktadır. Belirtilen bu unsurların etkisi nedeniyle ve sahip olduklara amaçlara bağlı olarak ücret tespitinde taraflar farklı yaklaşımlar içinde olabilmektedirler. Ücret tespitine ilişkin olarak sergilenen bu özelliğin belirleyiciliğinde işveren kesimi, belirli kar düzeyinde üretimi garanti edecek, işçi kesimi ise uygun bir hayat standardım sağlayacak ücret düzeyinde anlaşmayı hedeflemekte ve bu yönde mücadele vermektedirler. Ülkemizde iktisadi yapının bir sonucu olarak diğer gelişmiş ülkelere göre daha geç kurumsallaşma gösteren ücret tespit süreci, karma niteliğe sahip bir iktisadi yapıdan kaynaklanan nedenlerden dolayı, kurumsal (sendikalaşma oram, toplu pazarlık sistemi, asgari ücret, sosyal yardımlar gibi) ve hukuki unsurların (ücretle ilgili düzenlemeler, vergi sistemi) çizdiği sınırlar içinde, iktisadi unsurların (enflasyon oranı, işsizlik düzeyi, mal piyasası, konjonktürel gelişmeler, iktisat politikası gibi) belirleyiciliğinde, siyasi, sosyo-psikolojik unsurların (adil dağılım sorunu, üyelerin baskısı, toplumsal baskı gibi) etkisi altında oluşmakta ve bu nedenle de karmaşık ve çatışmacı bir yapı sergilemektedir. Ücret tespitinde işçi sendikalarının yaklaşımım etkileyen unsurları tespit etmek amacıyla yapılan bu çalışmada, sendikaların genel merkezlerine gönderilen anket formları bilgi toplama aracı olarak kullanılmış ve elde edilen verilerin analizinde çeşitli istatistiki testler yardımıyla şu sonuçlara ulaşılmıştır:. İşçi sendikalarının yaklaşımı en çok iktisadi unsurlar tarafından etkilenmekte, özellikle yüksek işsizlik oram ücret tespitinde baskı unsuru olmaktadır. IX. Makro bakış açısını yansıtan ücret tespit sürecinde enflasyon en önemli kriter olarak kabul görmekte ve ücret tespiti hayat standardının korunması işlevi dışında, teşvik unsuru olma işlevini tam olarak yerine getirebilmesi açısından gerekli düzenlemeleri içermemektedir.. Ücret tespitinde işçi kesiminin yaklaşımı daha çok makro iktisadi büyüklüklerin belirleyiciliğinde oluşmakta ve bu unsurların yönü ücret tespitinde izlenecek yaklaşımın da yönünü belirlemektedir. Yapılan analizlerde (Ki-kare ve korelasyon) işletme, işgücü ve sendikaların sergilemiş olduğu niteliklerin ücret tespitinde etkili olduğu fakat, belirleyici kriter olarak değerlendirilmediği ortaya çıkmıştır.. Ücret tespitine yönelik olarak izlenen yaklaşım açısından sendikalar arasında temelde benzeşme mevcuttur. Ancak yapılan varyans analizi sonucunda belirli noktalarda Türk-iş ile Hak-iş arasında bir farklılaşma tespit edilmiştir. Tarafların takınmış oldukları siyasi, iktisadi, sosyo-psikolojik yaklaşımlarım içeren ücret tespiti, iktisadi unsurların belirleyiciliğinde, sosyo-psikolojik ve siyasi unsurların etkisi allında ve hukuki unsurların çizdiği sınırlar dahilinde kurumsal unsurlarca belirlenmektedir. Ücret tespitine yönelik olarak belirtilen nitelikler ışığında her iki tarafin da kabul edebileceği ve ücretlerin hem makro hem de mikro açıdan işlevselliğini tam olarak yerine getirmesini sağlayacak ücret tespit sisteminin oluşturulabilmesi gerekmektedir. Bunun için; taraflar arasında tesis edilecek diyalog ve açıklık ortamında, bilimsel ve objektif unsurların kullanımı ile hem esnek hem de istikrarlı bir yaklaşımı içeren bir ücret tespit süreci oluşturulmalıdır. Bu yönde sağlanacak düzenleme ile ücret tespitinde yaşanan çatışma öncelenecek ve daha kısa zamanda, tarafların üzerinde anlaştığı bir ücret düzeyinde uzlaşma sağlanabilecektir.
Wages, defined as price paid to workers for their, contribution towards production process, is determined through various methods. Wage determination process covering wage level for a certain period oftime brings together parties with different aims and consist of separate stages. The process includes both sides approach towards wages and the effect of institutional, economic, political and legal factors. Parties put forward different approaches in wage determination thanks to the factors mentioned above and to their aims. Difference in wage determination culminates from both sides' distinct goals. While employers aim at maintaining production with a certain profit level, workers struggle to cath up a wage level which provides them with a decent standard of living. Comparing with developed countries, institutionalization in wage determination process is relatively a new phenomenon largeley because of the economic structure of Turkey. Bearing in mind the mixed economic structure of Turkey, it can be argued that several factor as institutional (rate of unionism, collective bargaining system, minumum wage, social aids), legal (arrangements related to wages, tax system), economical (inflation rate, unemployment rate, goods market, economic policy), political and socio-psychological elements play an important process is characterized by a complex and conflicting nature. In the present work, the overall aim is to find out the factors which affect the approach of workers' unions in wage determination. Questionnaire forms as a method of obtaining data were sent to the head-quartes of unions. The following results were reached by processing the data through using various statistical techniques.. The approach possesed by trade unions is to a large extent influenced by economic factors. High unemployment rate play especially an important role in wage determination.. Inflation in wage determination process, which reflects a macroeconomic point of view, is accepted the most important criterion, and apart from keeping standart of living at a certain level, the a fore mentioned process does not embody necessary arrangements to function as encouriging process.. In determining wages, workers' approach is largely shaped by macro economics concerns and direction of those concerns also influence the attitude follewed in wage determination. In our analysis, by using Ki-Suquare and correlation methods, XIit has been reached that the properties possessed by business enterprise, workforce and trade unions are regarded important but not decisive in determining wages.. Trade unions seem to reflect similar attitudes toward wage determination. However, it has been found out that these is a difference between Hak-İş and Türk-İş on certain points. Wage determination proces demonstrating political, econimic and socio-psychological approacher of parties is brought to a conclusionin in the light of economic, political, legal and socio-psyhological factors. In view of the considenations mentioned above, a system of wage determination should be constituted, which fulfill both macro and micro concerns, and are acceptable to workers amd employers. In order for this to be realized, a wage determination process is to be established and this process should exhibit stability, opennes and dialoque between both partier. Through such an arrangement conflict between workers and employer in determining wages would be prevented and a conciliation at wage level would be reached.
