Atık yönetimi ve muhasebesi : Sakarya ilindeki işletmeler üzerine bir araştırma

Abstract

İşletmeler katma değer yaratırken faaliyetleri gereği çevresel kaynakları kullanmak durumundadırlar. İşletmelerin üretimleri sırasında mal ve hizmet çıktıları ile birlikte, katı, sıvı, gaz atıkları ve tehlikeli atıklar ortaya çıkmaktadır. Ortaya çıkan bu çeşitli çevresel etkilerle ilgili fiziksel ve mali boyutların belirlenebilmesi, ölçülebilmesi ve muhasebe sistemi içerisinde daha belirgin hale getirilmesi önem arzetmektedir. Bu nedenle işletmelerin karar alma sürecinde gerek duyulan çevresel olgulara ilişkin verilerin hazırlanmasını sağlayacak yöntem ve tekniklerin muhasebe sistemine konulması gereklidir.Türkiye'de KOBİ'ler gerek sanayi yapısının önemli bir bölümünü oluşturmaları, gerekse dinamik ve esnek yapıları sayesinde önemli bir konuma sahiptirler. Fakat KOBİ'ler yeterli araç ve kaynağa sahip olamadıklarından ötürü çevre ve atık yönetimi konusunda sorun olmaktadırlar. OSB'ler ise sanayinin uygun görülen alanlarında yapılanmasını sağlamak, çarpık sanayileşme ve çevre sorunlarını önlemek, kaynakları rasyonel kullanmak amacıyla kurulmaktadırlar. Varoluş amaçlarına bakıldığında, doğal olarak bu kuruluşlardan da bu anlayışa uygun olarak yapılanmaları ve çalışmaları beklenmektedir. Ayrıca, Avrupa Birliğine uyum aşamasında olan ülkemizin en sorunlu alanlarının başında çevre gelmektedir. AB Çevre Müktesebatını oluşturan direktiflerden 14 tanesi doğrudan atık yönetimiyle ilgilidir.Çalışmanın amacı; işletmelerin çevre ve atık yönetimi konusunda duyarlılıklarını araştırmak, çevre muhasebesini uygulama düzeylerini belirlemek ve gerek OSB içinde gerek OSB dışında faaliyet gösteren işletmeler üzerinde konuyla ilgili farklılıkları tespit etmektir. İşletmelerin çevre ve atık yönetimi konularında AB Mevzuatı'na uyum aşamasında bilgi düzeylerini ölçerek ve yaptıkları çalışmalar tespit edilerek, Türkiye'deki mevcut yapı ortaya koymaya çalışılacaktır. Ayrıca yaşadığımız son küresel krizin işletmelerin çevre ve atık yönetimi çalışmaları üzerindeki etkisi de tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu amaçlar altında araştırma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çevre yönetimi, çevreye duyarlı işletmecilik, çevre ve atıklarla ilgili standartlar, çevre muhasebesi, atık yönetimi ve muhasebesi, AB çevre ve atık direktifleri, ülkemizde atık ve çevre konusunda son mevzuat durumu, atık bertaraf yöntemleri, emisyon ticareti, Atık Borsası ve küresel krizin çevre ve atık yönetimine etkisi ve Türkiye' de OSB'lerin durumu ile OSB içinde ve OSB dışında faaliyet gösteren KOBİ'lerimizin karşılaştırmalı durum tablosu ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır. İkinci bölüm ise, Sakarya ilinde uyguladığımız anket çalışması analizi ve sonuçlarından oluşmaktadır.Bu çalışma sonucunda Sakarya ilindeki işletmelerin çevre ve atık yönetimi konusundaki faaliyetleri ve bunları muhasebeleştirme düzeyleri ortaya konulmuştur. Gerek çevre ve atık yönetimi konusunda daha avantajlı gözüken OSB'ler içinde, gerekse OSB'ler dışında faaliyet gösteren Sakarya'daki işletmelerin çevre ve atık yönetimi konusunda aralarındaki farklar ortaya çıkartılmıştır. Sakarya ilinde elde ettiğimiz veriler doğrultusunda, atık yönetimi ve muhasebesi konusunda Türkiye'deki işletmeler hakkında genel bir fikir elde edilmiştir.

While creating added-value, enterprises, because of the very nature of their activities, are meant to make use of the environmental resources. During their production, together with the goods and services they produce, solid, liquid and gas wastes and dangerous wastes also emerge. Detecting physical and financial aspects of these various environmental effects, and highlighting them within the accounting system is of utmost importance. Thus, it is crucial to include methods and techniques in accounting system which help prepare data about environmental phenomenon needed in the decision making process of enterprises.Small and Medium Size Enterprises (SMEs) are of great value in our country not only because they make up a significant part of the industry but also they have a dynamic and flexible nature. Yet, due to lack of sufficient equipments and resources, SMEs cause to environmental and waste management problems. Industrial Zones (IZs) are established in order to found industrial areas in suitable places, prevent uncontrolled industrial development and environmental problems and use resources rationally. With their very reason for existence considered, these establishments are supposed to be formed and operate in accordance with this understanding. Furthermore, environment is one of the most problematic issues of Turkey during the adaptation process to European Union. 14 directives of the acquis communitaire are directly related with waste management.The objective of the study is to search sensitivity of enterprises about environment and waste management, find out their level of environmental accounting application and determine the differences in enterprises both inside and outside IZs. Level of knowledge of enterprises about environment and waste management during the adaptation process to EU Regulations will be measured and their activities will be determined and, in this way, the current situation in our country will be displayed. One additional objective is to find out the effect of the recent global crisis on environment and waste management activities of enterprises. With these objectives, the study is composed of two parts. The first part attempts to include environmental management, environmentally-conscious business management, standards about environment and wastes, environmental accounting, waste management and accounting, EU environment and waste directives, current regulations on waste and environment in our country, waste disposal methods, emissions trading, Waste Exchange and the effect of the global crisis on environment and waste management; the status of IZs in our country, comparative table of SMEs both inside and outside Industrial Zones. The second part includes the analysis and results of the survey conducted in Sakarya.As a result of this study, activities of enterprises in Sakarya about environment and waste management and their levels of applying these into accounting have been displayed. Differences in environment and waste management between enterprises both inside IZs, which are advantageous in terms of environment and waste management, and outside IZs in Sakarya have been displayed. Through the data gathered in Sakarya, a general view about waste management and accounting in enterprises in Turkey has been acquired.