Bilişsel ve kendini değerlendirme süreçlerinin sosyal anksiyete açısından incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı sosyal anksiyetenin bilişsel ve kendini değerlendirme süreçleri açısından incelenmesidir. Temel araştırma beklentisi yüksek sosyal anksiyetenin yüksek olumsuz değerlendirilme korkusu, sınırlılık şemaları, ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar, öz-eleştiri, sosyal görünüş kaygısı ve düşük benlik saygısı ile ilişkili olacağı yönündeydi. Ayrıca söz konusu değişkenlerin sosyal anksiyeteyi ve alt boyutlarından olan sosyal korkuyu ve sosyal kaçınmayı anlamlı şekilde yordayacağı varsayılmıştı. Araştırmaya 781 kişi (532 kadın, 249 erkek) katılmıştır. Katılımcıların yaş aralığı 18-34'tür. Sosyal anksiyete düzeyini ölçebilmek amacıyla ?Liebowitz Sosyal Anksiyete Ölçeği? kullanılmıştır. Ayrıca bilişsel süreçleri ölçebilmek amacıyla ?Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği-Kısa Formu?, ?Sınırlılık Şemaları Ölçeği? ve ?İlişkilerle İlgili Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği? katılımcılara uygulanmıştır. Kendini değerlendirme süreçlerini ölçebilmek amacıyla ise ?Öz-eleştiri Ölçeği?, ?Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği? ve ?Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği? kullanılmıştır. Verileri analiz etmek için Pearson Moment Çarpımlar Korelasyon Katsayısı, t-testi, tek yönlü varyans analizi ve regresyon teknikleri kullanılmıştır.Bulgulara göre sosyal anksiyete ve alt boyutları olan sosyal korku, sosyal kaçınma, performans korku, performans kaçınma, sosyal etkileşim korku, sosyal etkileşim kaçınma ile olumsuz değerlendirilme korkusu, sınırlılık şemaları, ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar, öz-eleştiri ve sosyal görünüş kaygısı positif yönde, benlik saygısı ile ise negatif yönde istatistiksel olarak anlamlı korelasyonlar bulunmuştur. Katılımcılar Liebowitz Sosyal Anksiyete Ölçeğinden aldıkları puanlara göre düşük, hafif, orta ve yüksek düzey olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. Buna göre sosyal anksiyete düzeyleri yüksek grubun olumsuz değerlendirilme korkusu düzeyleri, sınırlılık şemaları düzeyleri, ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar düzeyleri, öz-eleştiri düzeyleri, sosyal görünüş kaygısı düzeyleri sosyal anksiyete düzeyleri düşük, hafif ve orta düzeyde olan gruplara göre daha yüksek bulunmuştur. Sosyal anksiyete düzeyleri yüksek grubun benlik saygısı düzeyleri ise sosyal anksiyete düzeyleri düşük, hafif ve orta düzeyde olan gruplara göre daha düşük bulunmuştur.Ayrıca araştırma bulgularına göre olumsuz değerlendirilme korkusu, öz-eleştiri, sosyal görünüş kaygısı pozitif olarak, benlik saygısı ise negatif olarak sosyal anksiyeteyi anlamlı düzeyde yordamaktadır. İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ve sınırlılık şemaları ise sosyal anksiyeteyi anlamlı düzeyde yordamamaktadır. İkinci olarak regresyon analizi sonucunda sosyal korku alt boyutunun olumsuz değerlendirilme korkusu, karşılaştırılmaya dayalı öz-eleştiri, içsel öz-eleştiri ve sosyal görünüş kaygısı ve benlik saygısı tarafından anlamlı düzeyde yordandığı sonucuna ulaşılmıştır. İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ve sınırlılık şemaları alt boyutlarının ise sosyal korkuyu anlamlı düzeyde yordamadıkları saptanmıştır. Son olarak sosyal kaçınma alt boyutunun olumsuz değerlendirilme korkusu, karşılaştırmaya dayalı öz-eleştiri, sosyal görünüş kaygısı ve benlik saygısı tarafından anlamlı olarak yordanmaktadır. İçsel öz-eleştiri, ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ve sınırlılık şemaları ise sosyal kaçınmayı anlamlı düzeyde yordamamaktadır.Elde edilen sonuçlar bilişsel ve kendini değerlendirme süreçleri açısından tartılmış ve sonraki araştırmalara yönelik olarak önerilerde bulunulmuştur.

The main purpose of this study was to search the effects of cognitive and self-evaluation on people social anxiety. The basic research assumption was that high social anxiety would be in an interaction with high fear of negative evaluation, limitedness schemas, interpersonal cognitive distortions, self-criticism, social appearance anxiety and low self-esteem. Also, it was expected that these variables would significantly predict social fear, social avoidance and social anxiety. The sample consisted of 781 people (532 females, 249 males). The age range of the students varies in between 18-34 years old. In order to measure level of social anxiety ?Liebowitz Social Anxiety Scale? was used. Also to measure cognitive process ?Brief Fear of Negative Evaluation Scale?, ?Limitedness Schemas Scale? and ?Interpersonal Cognitive Distortions Scale? was administered. In order to measure self-evaluation process ?Level of Self-Criticism Scale?, ?Social Appearance Anxiety Scale? and ?Rosenberg Self-esteem Scale? was used. Pearson's product moment correlation coefficient, t-test, one-way anova and regression techniques were used for the analysis of data.The result revealed that there was a positive correlation between fear of negative evaluation, limitedness schemas, interpersonal cognitive distortions, self-criticism, social appearance anxiety and social anxiety, social fear, social avoidance, performance fear, performance avoidance, social interaction fear, social interaction avoidance. Also there was a negative correlation between self-esteem and social anxiety, social fear, social avoidance, performance fear, performance avoidance, social interaction fear, social interaction avoidance. The sample were divided in to four social anxiety groups as low, slightly, medium and high by using the scores of Liebowitz Social Anxiety Scale. And fear of negative evaluation, limitedness schemas, interpersonal cognitive distortions, self-criticism and social appearance anxiety levels has been found high for the group who has high social anxiety level when comparing with the groups who have low, slight and medium social anxiety.Also the results revealed that social anxiety was positively predicted from fear of negative evaluation, self-criticism, social appearance anxiety and negatively from self-esteem. Interpersonal cognitive distortions and limitedness schemas was not predict social anxiety significantly. Secondly, regression analyzes revealed that social fear was positively predicted from fear of negative evaluation, comparative self-criticism, internal self-criticism, social appearance anxiety and negatively from self esteem. Interpersonal cognitive distortions and limitedness schemas? subscales were not predict social fear significantly. Lastly social avoidance was positively predicted from fear of negative evaluation, comparative self-criticism, social appearance anxiety and negatively self esteem. Internal self-criticisim, interpersonal cognitive distortions and limitedness schemas? subscales were not predict social avoidance significantly. Findings are discussed with in the cognitive and self-evaluation framework of social anxiety . In addition, some suggestions for further research were offered.