Türkiye’de devlet, ideoloji ve sendika : 1980 öncesi DİSK örneği

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'deki işçi örgütlenmelerinin analizini sosyal bilimlerin temel kavramlarından biri olan ?ideoloji? ile yapmaya çalışmaktadır. Bu anlamda Türkiye emek tarihi incelemelerinin genel eğilimi olan kronolojik bir sunum yapmaktan ayrılmayı amaçlamaktadır. Çalışmada her ne kadar bölümlerin kurgusu, kronolojik bir seyir takip ediyorsa da, ideolojinin tüm bu dönemleri diklemesine kesmesiyle belirtilen amacın gerçekleştirildiği umulmaktadır.Bu çalışmada Türkiye'de devletin işçi örgütlenmelerini nasıl algıladığı, onları birer aparat olarak görüp görmediği, bu anlamda onları kullanıp kullanmadığı sorgulaması yapılmaktadır. Başka bir deyişle bu çalışmanın temel sorunsalı, Türkiye'de endüstri ilişkileri ideolojisinin işçi örgütlenmelerini nasıl ele aldığı ya da algıladığıdır.Bu çalışmada temelde ideoloji, daha özelde ise Althusser ile Gramsci'nin bazı kavramları kullanılmaktadır. Bu çerçevede erken cumhuriyet döneminden başlanarak Türkiye'de endüstri ilişkileri ideolojisinin niteliği açıklanmaya çalışılmış ve bu ideolojinin ?sendika okuması?nın nasıl olduğu görülmeye çalışılmıştır. Bu ideolojinin şekillenmesinde Türkiye'nin modernleşme sürecinin büyük etkisi olduğundan, bu sürecin de genel çerçevesi çalışmanın geneline sinmiş durumdadır.Türkiye'de endüstri ilişkileri ideolojisinin niteliğini kristalize edecek bir örgüt olduğu için, bu çalışma DİSK'i örnek olarak seçmiştir. Çünkü bu örgütün genel niteliği, belirtilen bu ideolojinin ?makbul sendika? ya da ?ideal sendika? tanımlamasının dışına taşmaktadır.Çalışmada literatür taramasının yanında, sendikalara yönelik devlet söylemini ortaya çıkarmak amacıyla son bölümde 12 Eylül dönemindeki DİSK'in kapatılma iddianamesinin eleştirel söylem analizi yapılmıştır. Eleştirel söylem analizinin kullanılma nedeni, bu yöntemin temelde ?ideoloji? ifşa etme amacının olmasıdır. Böylece, devletin sendikalara yönelik söylemini dolayısıyla bu örgütlere yönelik ideolojisinin nitelikleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.Bu doğrultuda Türkiye'de sendikaların, endüstri ilişkileri ideolojinin tanımladığı bir ?ideal sendika? çerçevesinde ?makbul? kabul edildiği ve bu çerçevenin dışına çıkan örgütlerin ise en hafif ifadeyle bastırıldığı sonucuna varılmıştır. Başka bir deyişle, ?makbul sendika? olamayan örgütler ya da hegemonyanın işlevsiz kaldığı örgütler ?öteki sendika? olarak konumlandırılmakta ve bastırılmaktadırlar.

This dissertation aims to investigate labour unions in Turkey by using the concept of ?ideology?, a basic term for social sciences. Therefore, this study intends to develop a different perspective from the chronological analysis, a usual tendency in the researches about Turkish labour history. A chronological way of writing also can be seen in the design of the study, but it separates from this traditional tendency by using ?ideology? which travels over the whole text.In this dissertation, how the state perceives labour organisations has explored. Are these organisations perceived as an ideological apparatus or not? Are they used for some ideological purposes or not? In another words, the main problematic of the study is `how the industrial relations ideology approach labour organisations in Turkey?.In this study, ideology and specifically some Althusser?s and Gramsci?s concepts of ideology have been used to analyse the relation between labour area and the state. In that context, the characteristics of industrial relations ideology and its perception of labour unions in Turkey have been explain beginning from the early republican era. The modernisation process of Turkey has also embedded the whole text by reason of its effects on the formation of this ideology.Finding out labour ideology of state, this dissertation examines the Confederation of Progressive Trade Unions of Turkey (DİSK) case because of its ?leftist? characteristic. Since the general characteristics of DİSK make it different from ?ideal trade union?, described by this labour ideology, analysing this organisation is highly functional when considered the aim of this study.The methods used in the study are literature review and critical discourse analysis. Revealing state discourse, the indictment for the closure of DİSK in 12 September era has been examined within the frame of critical discourse analysis. The reason behind the usage of this method depends on its characteristics that reveal ?ideology?. Thus, we have tried to find out the state discourse towards trade unions and the characteristics of state ideology towards these organisations.In conclusion, labour unions in Turkey are accepted as ?ideal trade union? or ?the others? in accordance with industrial relation ideology and if any organisation stays out of the area that is described by this ideology, it will be suppressed. In other words, the labour organisations which are not seen ?ideal labour union? or ones neutralising hegemony are positioned as ?the other labour union? and suppressed.