“Belirli derecelere yönelme hatasının” sosyo-kültürel faktörler çerçevesinde çözümlenmesi ve bir örnek olay

Abstract

Yönetimsel kararların temelini oluşturan performans değerlendirmenin kullanım alanı gün geçtikçe genişlemektedir. Fakat buna rağmen, ülkemizde performans değerlendirmenin geçerlilik ve güvenirliliği önünde önemli bir engel teşkil eden değerlendirme hataları üzerine daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Bu hatalar incelenirken hatanın içinde gerçekleştiği bağlam kesinlikle göz ardı edilmemelidir.Bu çalışmanın araştırma problemi; değerlendiricilerin, performans değerlendirme hatalarından belirli derecelere yönelme hatasına düşmesinde sosyo-kültürel faktörlerin ne ölçüde etkili olduğunun belirlenmesi olarak ifade edilebilir. Belirli derecelere yönelme hatasına düşen değerlendiricinin sahip olduğu kültürel, kurumsal ve sosyal özellikler onun bu hatayı yapmasının açıklayıcısı olarak dikkate alınmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın amaçlarını şu şekilde ifade etmek mümkündür:a) Belirli derecelere yönelme hatasının sosyal ve kültürel dayanakları nelerdir?b) Sosyo-kültürel faktörler belirli derecelere yönelme hatasının açıklayıcısı olabilir mi?Bu soruların cevaplanmasında, Hofstede'nin Bileşke Boyutlar Teorisi ve Kurumsal Teori'nin incelenmesinin önemli derecede açıklayıcı olacağı düşünülmüş ve literatür taraması bu bağlamda yapılmıştır. Literatür taramasına ek olarak performans değerlendirme sistemini belirli bir temele oturtarak, değerlendirme sürecinde yapılan hataları tespit edip, üzerinde çalışan, kurumsal bir firma ?örnek olay? olarak incelenmiştir. Veri edinmede örnek olay yönteminin tercih edilmesinin iki temel gerekçesi vardır. Birincisi, sektörel olarak bir genelleme yapabilmek için araştırma evrenini temsil edebilecek nitelik ve nicelikte örneklem grubuna ulaşmanın mümkün olamamasıdır. İkincisi, çalışanların performans değerlendirme hataları ile ilgili bir ankete verecekleri cevapların objektif olması pek muhtemel gözükmemektedir. Zira değerlendirme sonuçları sadece ödül, eğitim ve geliştirme için değil aynı zamanda işten çıkarma ve cezalar için de kullanılmaktadır. Bu da çalışanlara performans değerlendirme ile ilgili tüm uygulamalarda tedirginlik vermekte, doğru ve rasyonel cevapların alınmasını neredeyse imkansızlaştırmaktadır. Bu nedenlerden dolayı anket yerine yarı yapılandırılmış mülakat yöntemi ile söz konusu işletmedeki belirli derecelere yönelme hatasına düşmüş değerlendiriciler hakkında daha ayrıntılı bilgiler elde edileceği düşünülmüştür.Araştırma sonucundaki bulgular, belirli derecelere yönelme hatası ile sosyo-kültürel faktörler arasında güçlü bir ilişki olduğunu göstermiştir. Sonuçlar, değerlendiricilerin sahip oldukları kültürün özelliklerine göre belirli derecelere yönelme hatasına düşme eğilimlerinde değişkenlik olduğunu ortaya koymuştur.

The area of usage of the performance appraisal, which form the base of the administrative decisions, develops day by day. However, more studies are needed to be done about the rating errors that affect the accuracy and reliability of the performance appraisals in our country. While examining those errors, the context in which the errors occur, mustn?t be regarded by no means.The study?s research problem can be summarized as; to what degree the socio-cultural factors affect on the raters? tendency to specific degrees error which is one of the performance appraisal errors. The cultural, institutional and social properties that the rater, who are inclined to certain ratings, has are taken into consideration as explanatory factors. In this sense, the aims of this research can be put forward as follows;a)What are the social and cultural baselines of the tendency to specific degrees error?b)Can the social and cultural factors be explanatory for the tendency to specific degrees error?While answering those questions, examining the Hofstede?s Cultural Dimensions Theory and Institutional Theory was considered significantly necessary, so the literature search has been done in this context. In addition to the literature search, an institutional company which determined then examined the errors made during the performance appraisal process by basing upon the performance appraisal system, has been taken and examined as ?a case study.? There are two main reasons for why case study method was used to obtain data. The first one is, not being able to reach a sample group with the quantity and quality that will represent the whole research area for making a sectoral generalization. The second one is, the responds of the subordinates in a survey about performance appraisal errors are likely expected not to be objective. Because the rating results are used not only for rewards, training or development but also for dismissals and penalties. That?s why the subordinates become disturbed in all the applications which related with performance appraisal and this disturbance makes getting accurate and rational responds almost impossible. Because of those reasons, instead of surveys, using semi-structured interview method has been chosen for obtaining more detailed information about the raters, who showed the tendency to specific degree error in the company.The findings of the research reveal that there is a strong relation between the socio-cultural factors and the tendency to specific degrees error. The results put forward that there is variability in the tendency error in respect to the properties of the cultures to which the raters belong.