Faaliyet tabanlı bütçeleme modellemesi ve bir üretim işletmesi uygulaması

Abstract

Günümüzün hızla değişen iş koşullarında işletmelerin kıt kaynakları daha etkin şekilde kullanmak için uygun araçlara sahip olmaları gerekmektedir. İşletmeler bu araçlarla, yalnızca kaynakları etkin şekilde dağıtmayı değil, ideal bir yönetim anlayışının geliştirilmesini ve desteklenmesini de hedeflemelidirler. Bu anlamda kullanılabilecek araçlardan birini ifade eden bütçeler, ideal olarak verimliliğin ve karlılığın artırılmasında kullanılan güçlü bir araç olarak değerlendirilmektedir.Ancak geleneksel işletme bütçelerinin günümüz koşullarında kendilerinden beklenen faydaları sağlayamadığı ve ihtiyaçlara cevap vermediği ifade edilmektedir. Bu noktada günümüz bütçe yönetim uygulamalarında mevcut olan anlayış, bütçelerin yönetim aracı olarak kullanılmasında yetersiz kalmaktadır. Zira geleneksel bütçeler, genellikle önceden belirlenen finansal sonuçlara ulaşmak için faaliyetlerin yürütülmesine odaklanan bir araç konumundadır.Geleneksel bütçelerin dezavantajlarını ortadan kaldırmak amacıyla ortaya konulan faaliyet tabanlı bütçeleme yaklaşımı, herhangi bir faaliyet dönemine ilişkin olarak istenilen çıktının elde edilebilmesi için ihtiyaç duyulan kaynakların miktarını belirleyen bir tahmin modelidir. Faaliyet tabanlı bütçeleme yaklaşımı işletmelere genel olarak, geleneksel bütçeleme anlayışında olduğu gibi sadece finansal verilerle sınırlı olmayan, aynı zamanda operasyonel verilerin planlanması ve sonuçlarının analiz edilebilmesini sağlayan bir temel sunmaktadır.Bu doğrultuda çalışmanın amacı, özellikle kaynakların bütçelenmesi aşamasının önemine vurgu yapan bir faaliyet tabanlı bütçeleme modeli geliştirmek ve bu modelin bir işletmede uygulanması ile faaliyet tabanlı bütçeleme uygulamasını ayrıntılı bir şekilde açıklamaktır. Uygulama örneği özellikle, modelin uygulama aşamalarını ayrıntılı şekilde gösterdiği, kaynakların bütçelenmesinde değişken ve sabit genel üretim giderlerini ayrı olarak ele aldığı için değerli bilgiler sunmaktadır.Bu amaçla çalışmada öncelikle, faaliyet tabanlı maliyetleme, faaliyet tabanlı yönetim ve faaliyet tabanlı bütçelemeye ilişkin literatür incelemesi yapılmıştır. Bu çerçevede, sözkonusu faaliyet tabanlı maliyetleme ve faaliyet tabanlı bütçelemenin yapısı, uygulama süreçleri, avantaj ve dezavantajları açıklanmıştır. Sonrasında farklı bir faaliyet tabanlı bütçeleme modeli oluşturmaya yönelik kavramsal bir model ortaya konulmuş ve sözkonusu modelin işleyişi, bir üretim işletmesinin verileri esas alınmak suretiyle gösterilmeye çalışılmıştır.Bu çalışma ile ortaya konulan faaliyet tabanlı bütçeleme modelinin, işletme yönetiminin maliyet kontrolü ve performans değerlemesi amaçlarını gerçekleştirmede yol gösterecek etkin bir yapı sağlayacağı düşünülmektedir. Böylece, işletme yöneticilerinin bütçeleme ve planlama konularına faaliyet tabanlı bakış açısı kazanmaları yönünde önemli bir adım atılmış olacaktır.Anahtar Kelimeler: Faaliyet Tabanlı Maliyetleme, Faaliyet Tabanlı Yönetim, Faaliyet Tabanlı Bütçeleme, Esnek Bütçeleme

In today?s fast-changing business environment, the right tools are needed in order to use the scarce resources of companies more effectively. Companies should aim at not only allocating the resources effectively, but also developing and supporting an ideal management understanding. In this context, company budgets should be considered as a means of powerful tools to be used to increase the productivity and profitability.However, it is stated that traditional budgets are lack of such functions of satisfying the necessities and hence meet the expectations. At this point, today?s understanding of budget management practices is insufficient when the budgets are used as a tool for management. Because traditional budgets are generally seen as practices, i.e. tools, focusing on the pre-set financial targets.Activity-based budgeting approach challenging the shortcomings of traditional budgets, is a model in which quantity of the resources are assessed in order to reach the desired outcomes for a given period of time. Activity-based budgeting approaches give companies a framework that is not limited only to financial data; but at the same time the planning of the operational data and analysing the results.In this respect, the aim of the study is especially to develop an activity-based budgeting model and apply this model to a company and finally explain the application procedures of activity-based budgeting approach in detail. The application case gives useful information as presenting the application steps clearly and dealing with fixed and variable general overhead costs separately.In this study, first of all, literature review is carried out on activity-based costing, activity-based management and activity-based budgeting. Hence, the structure of activity-based costing and activity-based budgeting, application procedures, advantages and disadvantages are explained. Secondly, a theoretical activity-based budgeting model has been developed and the operation of the model tested against the real data provided from a manufacturing company.It is thought that the presented activity-based budgeting model provides an effective structure to realise the cost control and performance appraisal objectives of the business management. In this way, it is hoped that business managers will have a better understanding on budgeting and planning issues with more activity-based view.Keywords: Activity Based Costing, Activity Based Management, Activity Based Budgeting, Flexible Budgeting