Türk kamu yönetiminde yeni bir model olarak üst kurullar

Abstract

İlk ortaya çıktıkları ülke olan Amerika Birlesik Devletleri'nde kökleri 1800'lerin sonlarına kadar gitmekteolan üst kurullar, Dünyanın birçok yerinde yasanan çok kapsamlı değisim ve dönüsümlere bağlı olarak, temel hak veözgürlükler ile piyasa mekanizmalarının daha düzenli isleyisini sağlama ve güvence altına alma amacıyla sondönemde ülkelerin kamu yönetimlerinde yerlerini alamayan baslamıstır. Kamunun tekel olarak yürüttüğü hizmetlerinözellestirmeler sonucu piyasaya açılması, piyasanın rekabet sartlarının ve altyapı, finans gibi hassas sektörlerdeiktisadi faaliyetlerin düzenlenmesi gereği devletin piyasa üzerindeki rolünün yeniden tanımlanmasına ve bu alandayeni yapıların ortaya çıkmasına yol açmıs, birçok ülke bu islevi yerine getirmek üzere Dünyada basarılı örneklerigörülen Kurulları olusturma yoluna gitmistir.Ülkelerin siyasi, iktisadi ve sosyal sistemlerine, devlet örgütlenmesine ve toplum yapısına bağlı olarak farklı sekilleralan anacak idari ve mali özerkliği ve yeni örgütsel yapılanmaları ile geleneksel idari hiyerarsik yapılanma dısında yeralan üst kurullar Türk kamu yönetiminde devletin düzenleyici kapasitesini siyasi etkilerden uzak, daha etkili kılmakamacıyla olusturulmustur. Gerek olusturulmalarına etki eden sebepler ve gerekse kuruluslarının stratejik ve bütüncülbir yaklasım çerçevesinde gerçeklesmemis olması nedeniyle; görevleri, yetkileri, idari yapılanmaları, karar almasüreçleri, bütçeleri, bağımsızlıkları ve nihayetinde hesap verebilirlikleri konusunda üst kurullar ekseninde baslangıçtayasanan yoğun tartısmaların bu gün yerini daha çok siyasal iktidarla olan iliskilerine, hesap verebilirliklerine veperformanslarına bıraktığı görülmektedir.Türkiye'de üst kurul tecrübelerinin henüz bu kurumlara yönelik beklentileri karsılayacak düzeyde olmadığısöylenebilir. Ancak üst kurulların basarılarında, sergileyecekleri performansları kadar, siyasi kurumların, yetkilioldukları alanlardaki piyasa aktörlerinin ve diğer bürokratik kesimlerin bu kurumlara karsı takınacakları tavır vekabullenme düzeyleri de etkili olmaktadır. ?dari ve mali bağımsızlığa sahip olmaları, kurul olusumlarında siyasiyaklasımlardan uzak olarak liyakatin ön plana çıkması, bu kurumlara olan süpheci yaklasımların yerini güvenebırakabilmesi ve diğer bürokratik kesimlerden destek görebilmesi üst kurulları kendi alanlarında daha basarılıkılacaktır.Dünyada ulastığı seviye bakımından Türkiye'de üst kurulların yeri ve konumunun belirlenmesi, kurulların olusumu,gelisimi, yapısal ve islevsel özelliklerinin incelenmesi ve en önemlisi bu kurullar ekseninde cereyan eden bazıtartısmaların çözümlenmesi üst kurullar sistemin gelistirilmesine ve performans düzeylerinin iyilestirilmesine katkısağlayacaktır. Bu çalısmanın ilgili yazın ve görece kısa sayılabilecek deneyimleri ısığında, Türkiye'deki Üst Kurulsisteminin etkili ve etkin isleyisine yönelik iyilestirmelere hizmet etmesi umulmaktadır.

The independent public authorities which dates back to the end of 1800?s in the United Statesof America, have occupied an important place in the public administrations of the countriesresulted from the transformation and change waves in the most part of the world. That was dueto an attempt to achieve a balance between fundamental rights & freedoms and marketmechanisms.Privatization of public services which had been delivered by the state monopoly necessitatedredefinition of the role of the State on the free competition of market which ultimately led toemergence of new administrative structures. Most of the governments opted out establishmentof regulatory independent authorities after some successful examples were seen in theinternational arena.Structure of public regulatory authorities demonstrated various forms depending on political,economic and social systems of the regarded country; however, they all necessarily haveadministrative and financial autonomy as well as new organization structure which are out oftraditional hierarchical system. Based on these facts, Turkish public regulatory authorities havebeen established in order to accomplish an efficient and politically independent publicmanagement system.Due to the lack of a holistic framework as well as disappearance of the reasons on which theirintroduction were based; some debates have started recently on their responsibilities,authorities, administrative structures, their budgets, their independence and finally theiraccountability. Today, these debates have concentrated on their relation with political power,their accountability and their performance.It can be argued that, Turkish public regulatory authorities experience is not sufficient enoughas to meet the expectation from these structures, However, it should be admitted that theapproach and level of adoption by the political institutions, market players and bureaucraticelites have also important determinants for the success of these authorities.Due to their financial and administrative autonomy, emergence of personal capabilities insteadof nepotic preferences are indispensable requirement for these authorities to attain the desiredesteem and trust and gaining support from other bureaucratic circles. If these goals areachieved, the success of the regulatory authorities will be guaranteed.Defining the position and place of the regulatory agencies in comparison with theirinternational counterparts, their establishment procedures, their development, scrutinizing theirstructural and functional traits and more importantly, analysis?s of some debates took place onthe axis of these agencies will contribute to the development of regulatory agency system andimprove their performance level. It is hoped that this study would serve to the effective andefficient work of regulatory agencies in Turkey, in the light of relatively short experiences andscarce literature work.