Planlı dönemde (1963-2005) hükümetlerin kentleşme politikalarının süreç analizi

Abstract

SAÜ, Sosyal Bilimler EnstitüsüDoktora Tez ÖzetiTezin Başlığı: Planlı Dönemde (1963- 2005) Hükümetlerin Kentleşme Politikalarının Süreç Analizi Tezin Yazarı: Mahmut AkpınarDanışman: Doç. Dr. Musa Eken Kabul Tarihi: 15 Temmuz 2005Sayfa Sayısı: 9 (ön kısım) + 340 (tez) Anabilimdalı: Kamu YönetimiBilimdalı: Kamu Yönetimi Bu çalışmanın amacı Türkiye'de planlı dönemde (1963- 2005) uygulanan kentleşme politikalarını uygulama ve sonuçlarına göre analiz etmektir. Kentleşme politikalarının analizinde ve değerlendirilmesinde kamu politikası analiz yöntemlerinden birisi olan süreç analizi yöntemi kullanılmıştır. Bunun için kentleşme ve kamu politikası ile ilgili kavramların ve kuramların çalışmaya alınması, Türkiye'deki kentleşme sorunlarının tanımlanması gerekmiştir. 1963 Yılında uygulanmaya başlanılan ve günümüze kadar devam eden planlı dönemde kentleşme ile ilgili konular giderek artan oranda beş yıllık kalkınma planlarında, hükümet programlarında ve parti programlarında yer almıştır. Her biri politik özellik taşıyan bu belgelerde sorunlar ortaya konmuş ve çözüm yolları üretilmiştir. Gündeme getirilen sorunların pek çoğu ile ilgili yasal düzenlemeler yapılmış; kanunlar, tüzükler ve yönetmelikler çıkarılmıştır. Ancak, Türkiye'de kentleşmeyi ilgilendiren konularda yasal düzenlemeler, genellikle sorunlar ortaya çıktıktan sonra yapılmış, dolayısıyla karmaşık hale gelen sorunları çözmeye yetmemiş, bazen bu düzenlemeler sorunların sebebi olmuştur. Planlı dönemin başladığı 1960'lı yıllarda ketsel nüfus oranı %25'ler civarında iken bu oran 2000'li yıllarda %70'lere ulaşmıştır. Bu süre zarfında kentsel nüfusla birlikte kentlerin sorunları, kent yönetimlerinin sorumlulukları ve yükü olağanüstü düzeyde artmış; ancak, kaynakları ve yetkileri artmamıştır. Kentleşmenin ve nüfus artış hızının uzun süre yüksek oranlarda devam etmesi, kaynak yetersizliği, düzenlemelerde görülen gecikmeler, yöneticilerin politik yaklaşımları ve halkın yeterli duyarlılığa sahip olmaması gibi nedenlerle kentlerimiz düzensiz ve çarpık bir gelişme süreci yaşamıştır. Planlı dönem sürecinde gecekondulaşma, altyapı yetersizliği, plansız gelişme, kent içi trafik sorunları ve kentsel çevre sorunları gündemden düşmemesine rağmen bu konularda kayda değer gelişmeler sağlanamamıştır. Türkiye'de uygulanan kentleşme politikalarının hiçbir soruna çözüm üretemediği, kentleşme uygulamalarının tamamen sonuçsuz kaldığı ileri sürülemez. Ancak, planlı dönem sürecinde uygulanan kentleşme politikaları; süreç sonunda gelinen nokta, politika uygulamalarına muhatap olan kesimlerin tatmini ve kentleşme düzeyimizin çağdaş ülkelerle karşılaştırılması açısından analiz edildiğinde başarısız olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Kentleşme, Türk Kentleşmesi, Planlı Dönem, Hükümet Politikaları, Kamu Politikası Analizi.

Sakarya University Insitute of Social SciencesAbstract of PhD ThesisTitle of the Thesis: Process Analysis of Governments' Urbanization Policies İn Planned Period (1963- 2005)Author: Mahmut AkpınarSupervisor: Doç. Dr. Musa Eken Date: 15 Temmuz 2005Nü. of pages: 9 (pre text) + 340 Department: Public ManagementSubfield: Public Managenment The aim of this study is to analyze the urbanization policies adopted in accordance with the five year development programs (1963-2005) according to their implementation and results. in analyzing and assessing the urbanization policies, process analyzing method is used, vvhich is öne of the public policy analyzing methods. To this end, it has become necessary to incorporate urbanization related concept and theories in the study and to identify problems related to urbanization in Turkey. During the period of five year development plans vvhich began in 1963 and continued up to now, urbanization related issues have increasingly taken place in the development plans, as well as government and party programs. Problems vvere identifıed and solutions are suggested in these documents each of vvhich bears political characteristics. in order to tackle these problems legislative arrangements vvere articulated, laws, bylavvs and regulations vvere adopted. Hovvever, such legislative regulations vvere adopted only after the problems arose. That's why they failed to address these complicated problems. Even in certain cases these arrangements themselves became the very reason of the problems. in 1960s, when the five year development programs started, the urban population was 25%, vvhereas it increased up to % 70 in the year 2000. During the same period, the problems of the cities, responsibility and burden of the city administrations have increased dramatically due to the increase in urban population. Hovvever, their resources and authorities have not increased. Our towns experienced a disorderly and unhealthy urbanization process due to rapid urbanization and high birth rate, inadequate resources, delays in the legislative arrangements, politically motivated approaches of the local governments and lack of public avvareness. Although the spread of shanty-tovvns, lack of infrastructure, city traffic, unplanned development and environmental problems vvere issues high on the daily agenda during the planned period, no substantial progress vvas achieved on these issues. This being the case, öne cannot suggest that urbanization policies implemented in Turkey did not bring any solution to any of the problems ör that they yielded no result. Hovvever, given the overall progress achieved, the level of satisfaction of the target groups and the comparison of the level of our urbanization vvith that of the developed countries, the urbanization policies vvere proved to be failed. Keywords: Urbanization, Turkish Urbanization, Government Policies, Public Management, Policy Analysis.