Türkiye’de devlet borçlanmasının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi : 1990-2012 dönemi analizi

Abstract

İstikrarlı büyüme ve sürdürülebilir borçlanma hedefleri, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin uzun ve kısa vadeli planlarında önemli bir yer tutmaktadır. Bununla birlikte, son yıllarda ki borçlanma gerçekleşmeleri, ülkelerin ekonomi gündemini belirleyen unsurlardan biri haline gelmiştir. Özellikle yirminci yüzyılın son çeyreği ve yirmibirinci yüzyılın ilk on yıllık döneminde gelişmekte olan ülkelerde görülen ekonomik krizlerin temelinde borçlanmanın önemli bir etkisi olmuştur. Bu çalışmanın amacı, 1990-2012 dönemi için iç ve dış borcun ekonomik büyüme üzerindeki etkisini kuramsal ve ampirik olarak araştırmaktır. Çalışmadaki hipotezler, ilk olarak kuramsal olarak ve çalışma dönemindeki değişkenlerdeki gerçekleşmelere göre ele alınmıştır. Sonrasında birim kök, eşbütünleşme ve nedensellik metotları ile değişkenler arasındaki ilişki araştırılmıştır. Teoride ortaya konan yaklaşımlara göre, iç ve dış borçlanma ekonomik büyümeyi etkilemektedir. Bu etkinin pozitif veya negatif olması, ülkelere, ele alınan yaklaşıma ve döneme göre farklılık gösterebilir. Ancak, uygulamalı çalışmalarda genellikle dış borç-ekonomik büyüme ilişkisi ele alınmakta ve dış borcun uzun dönemde ekonomik büyümeyi negatif etkilediği sonucuna ulaşılmaktadır. Ampirik analizde yapılan Gregory-Hansen, Hatemi-J ve Maki eşbütünleşme analizleri sonucunda uzun dönemde iç borç-ekonomik büyüme ve dış borç-ekonomik büyüme değişkenleri arasında eşbütünleşme ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Son olarak, nedensellik testleri uygulanmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre;  "İç ve dış borçtaki gerçekleşmeler ekonomik büyümeyi artırmaktadır" hipotezi, eşbütünleşme testlerine dayalı FMOLS katsayı tahmininden elde edilmiştir.  "Dış borç ve ekonomik büyüme gerçekleşmeleri, karşılıklı olarak birbirlerini etkilemektedir" hipotezi, Toda-Yamamoto Nedensellik testi sonucunda elde edilmiştir.  Keynes ve Harrod-Domar yaklaşımında benimsenen "alınan dış borçlar ülke içindeki tasarruf açığını telafi ederek ekonomik büyümeyi pozitif etkiler" hipotezi test sonuçlarınca desteklenmektedir. Bununla birlikte, İkili Açık Modeli Yaklaşımnda benimsenen "dış borçlar tasarruf ve döviz açığını telafi ederek ekonomik büyümeyi arttırır" hipotezi de desteklenmektedir.  İç borç gerçekleşmelerinin ekonomik büyümeyi pozitif etkilediğinin FMOLS katsayı tahmini ile elde edilmesi, çalışma dönemi için Türkiye'de "iç borçlar yatırımları tamamiyle dışladığı (crowding out)" hipotezini reddetmektedir.  Ekonomik büyümedeki gerçekleşmelerin dış borcu pozitif etkilediğinin nedensellik testlerine dayalı FMOLS katsayı tahmini ile elde edilmesi, çalışma dönemi için Türkiye'de büyümenin kaynaklarından birinin dış borç olduğunu göstermektedir. Ampirik analizin ortaya çıkardığı sonuçlar, öne sürülen hipotezler açısından değerlendirildiğinde, çalışmada Türkiye'de 1990-2012 döneminde "iç borç-ekonomik büyüme ve dış borç-ekonomik büyüme arasında uzun dönemli bir ilişki" olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

A target of steady growth and sustainable borrowing is an important part of developed and developing countries in both long and short term planning. However, the realization of borrowing in recent years has become an element that shape state's agenda. Borrowing has an important effect on economic crisis which took place in developing countries especially in the last quarter of the twentieth century and the first decade of twenty first century. The purpose of this study is to investigate impacts of internal and external debts on economic growth between 1990 and 2012 theoretically and empirically. Hypotheses in thesis, firstly were evaluated theoretically and then illustrated according to realization of variables during 1990-2012. Afterwards relationship between variables was analyzed via methods of unit root, cointegration and casuality. According to the approach put forward in theory, internal and external debt affects economic growth. Becoming positive or negative of this influence may vary from states to states, taken approaches and periods that is illustrated. But, generally relationship between external debt and economic growth is addressed an issue in applied researches and it is concluded that external debt effects economic growth negatively in long term. As a result of Gregory-Hansen, Hatemi-J and Maki cointegration analysis with in this empiric analyse it was determined that there was a cointegration relations between borrowing-economic growth and external debt-economic growth variables in the long term. According to the results obtained in the study;  "Realizations in domestic and external debt are increasing economic growth" hypothesis was obtained from estimation of FMOLS coefficient based on cointegration tests.  "Realizations of external debt and economic growth are mutually influence each other" hypothesis, was acquired as a result of the the Toda-Yamamoto causality tests.  "External debts effects economic growth positively compensating saving gap in the country" hypothesis which is adopted in Keynes and Harrod-Damar approach, is supported by test results. On the other hand, "external debt increases economic growth campensating saving and exchange deficit" hypothesis adopted in The Two-Gap Model Aproach is also supported.  Concluding that realizations of internal debt has an positive effect on economic growth according to Estimation of FMOLS coefficient, rejects the "internal debts crowd out investment completely" hypothesis during 1990-2012 years in Turkey.  Obtaining that realizations of economic growth effect external debt positively according to estimation of FMOLS coefficient, shows that one of the main instrument in the economic growth in Turkey between 1990-2012 years is external debt. When the results which were revealed by empirical analysis are considered in the light of hypothesis in this thesis, it is concluded that there is long term relationship between internal debt-economic growth and external debt-economic growth in Turkey within 1990-2012 years.