Osmanlı Galatası (1453-1600)

Abstract

Galata?nın önem kazanması Bizans Konstantinopolis’i karşısında bir Ceneviz kolonisi haline gelmesinden sonraya denk gelir. Cenevizliler bu bölgeye Bizans başkentinde faaliyet gösteren Venediklilerle yaşadıkları sürtüşmeler sonucunda sürgün olarak yollanmışlardı. Ancak Galata’nın imkânlarından yararlanarak yaşadıkları yeri surlarla çevirdiler. Zaman zaman Bizans imparatorlarından kopardıkları imtiyazlarla hâkimiyet alanlarını genişlettiler ve Bizans başkentine rakip yarı otonom bir koloni kent oluşturdular. Artık Cenevizliler Bizans’ta faaliyet gösteren diğer tüm İtalyan milletlerinden daha avantajlıydılar.II. Mehmed?in İstanbul?u fethinin ardından Galata sulh yolu ile teslim oldu. Zaten İstanbul?un fethi sırasında Bizans tarafına yardım ettikleri kadar Osmanlı tarafına da yardım etmişlerdi. Galata Cenevizlileri bu yardımları ile bekledikleri neticeyi elde edemediler. Onlar, Bizans dönemindeki gibi yarı bağımsız bir statü umuyorlardı, fakat II. Mehmed Galata?ya bir kadı ve subaşı atayarak burayı Osmanlı idari yapısına dâhil etti. Galata?nın teslim olmasından sonra burada yaşayan halka can ve mal güvencesi, serbestçe ticaret yapma ve her türlü avarızdan muaf olma imtiyazı verildi. Bununla birlikte cizye vermekle yükümlü tutuldular.Galata, fetihten sonra bir sarsıntı geçirse de kısa sürede toparlanmasını bildi. Galata?yı terk eden İtalyanların yerini Türkler ve Rumlar aldı. Nüfusu arttı ve şehir Türkleşmeye/Müslümanlaşmaya başladı. Şehirdeki Müslüman Türk nüfusunun eskiye oranla artması burada bulunan yabancıları, onların dini, sosyal ve ekonomik yaşamlarını olumsuz etkilemedi. Eskiden olduğu gibi hayatlarını devam ettirdiler.16. yüzyılın sonlarında gerçekleşen nüfus patlamasının izleri Galata?da da görülmektedir. Özellikle sur içinde daha önce boş olan arazilerin yerleşime açılması, sur dışındaki kasabaların gelişmesi bunun delilleri arasında sayılabilir. Ayrıca suç oranlarında bir artış görülmektedir. Merkezde şanslarını denemek isteyen Anadolu?daki işsiz güçsüz takımı buradaki mevcut düzeni olumsuz etkiledi. Halk ise artan asayişsizlik olaylarına karşı durumu merkeze şikâyet ederek kendisini korumaya çalışıyordu.Galata Osmanlı idari yapılanmasında başkent İstanbul?un kazalarından/kadılıklardan biri haline getirildi. Merkezin her türlü emri burada bulunan kadıya gönderiliyor, halk da şikâyetlerini kadı aracılığı ile merkeze iletiyordu. Galata kadılığı sadece hemen bitişiğinde yer alan Kasımpaşa, Tophane, Hasköy ve Beşiktaş?ı değil aynı zamanda Boğaz?ın Avrupa yakasında yer alan bütün yerleşimleri ve Marmara adalarını da içine alıyordu. Galata kadısı civar kasaba ve köylerdeki idarî, kazaî vazifesini yerine tayin ettiği naibleri aracılığı ile görüyordu.Galata?daki Ceneviz kolonisinin eski ayrıcalıklarının kaldırılması Osmanlı tüccarlarının sadece Müslümanların değil aynı zamanda Rumların da ticarete aktif bir biçimde katılmalarına olanak tanıdı. Bir zamanlar İtalyanların gezdiği sularda artık Osmanlı gemileri yüzüyor ve bunlar Türk-Rum tüccarları ile ticarî metalarını taşıyorlardı.Bu çalışmada İstanbul?un fethi ve Galata?nın teslim olmasından 16. yüzyılın sonuna kadar geçen süre içinde Galata şehrinde ve şehir hayatında yaşanan dönüşüm detayları ile incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Galata, İstanbul, Ceneviz, Ticaret, Tüccarlar

Gaining importance of the Galata, coincides after being a Genoese colony versus the Byzantine Constantinople. Genoese was exiled this place as a result of friction with Venetians who were active at that time in the Byzantine capital. However, they ramparted their living place by using Galata?s facilities. As time passes, they expanded their domination by concessions derived from the Byzantine Emperors and they transformed Galata to a semi-autonomous colony, rival to the Byzantine capital. Now Genoese were the most advantageous one among all Italian nations being active in Byzantine. After the conquest of Istanbul by Mehmed II, Galata was surrendered peacefully. As a matter of fact, Genoese cooperated with Byzantine as much the Ottoman Empire, during the conquest of Istanbul. Genoese of Galata could not obtain their expectations by these cooperation. Their expectation was a semi independent statue, once they have in the Byzantine Empire. But Mehmed II included Galata to the Ottoman administrative system by appointing a qadi and subashi to this region. After surrender of Galata, the people were given some privileges like security of life and property, free trade, exempting from every kind of avariz. On the other hand, they were responsible for giving poll-tax. Although Galata traumatized after the conquest, in a short time picked oneself up. Turks and Greeks were replaced by the the Italians who left Galata. The population increased and the number of Muslims and Turks started to increase in the city. The increase in the Muslim Turkish population did not affected the foreigners badly regarding their religious, social and economic way of lives. They continued their lives as the way it used to be.The tracts of population explosion, at the end of the 16th century, can be also seen in Galata. Especially opening of the empty pieces of land to settlement within the wall, development of uptown districts can be counted as evidences for that. In addition, crime rates increased in the region. The existing order in the city violated by the Anatolian layabouts who desired to try their chances in the center. Therefore people sent complaints to the center in order to preserve their rights.In the Ottoman administrative structure, Galata transformed to a district/qadiship of Istanbul. Every command of the centre was sent to qadi and people send their complaints to centre by qadi. Galata qadiship included not only the regions of Kasımpaşa, Tophane, Hasköy ve Beşiktaş, but also the European side of Istanbul and the Marmara Islands. Qadi of Galata used the solved the problems of the people through his naib (regent).The abolishment of the former privileges of Genoese colony in Galata, provided an active participation of all Ottoman traders both Muslim and Greek. From now on the Ottoman ships, which were transporting Turkish-Greek traders and their commercial commodities, were sailing in the waters, once upon a time influenced by the Italians.In this study, the transformation experienced in the city and citylife in Galata, at the time which begins from the conquest of Istanbul and the surrender of Galata to the end of the 16th century, will be examined in detail. Key Words: Ottoman, Galata, İstanbul, Genoese, Trade, Merchants