Çevirinin toplumsal boyutunun çeviri kuramı ve çevirmen pratiğine yön verici etkisi : çeviriye toplumsal bakış ve çeviri sosyolojisi

Abstract

Tezimizde çeviri sosyolojisi yaklaşımlarını tarihsel gelişimleriyle birlikte ele aldık. Bugünün çeviri sosyolojisi yaklaşımlarına değinerek, bu yaklaşımları oluşturan önemli kuramlar üzerinde durduk. Çeviri sosyolojisinin başlangıcını E.A. Nida?dan başlatarak, çeviriyi sosyolojik boyutuyla kuramsallaştırmış olan O. Kade, G. Toury, I. Even-Zohar, Reiss/Vermeer, H. Maenttaeri gibi kuramcıların çeviriye dil-birey-toplum-sistem bağlamlarında bakışlarına yer verdik. Çeviri sosyolojisinin gelişiminde yer alan bakış açılarını, sistematik ve bireysel bakış açıları olarak ikiye ayırmak mümkündür. Çeviriyi sistem olarak inceleyen ve kuramsallaştıran çalışmalar G. Toury, T. Hermans ve I. Even-Zohar?ın çalışmaları olmakla birlikte J.H. Maenttaeri?nin de çeviriyi sistem olarak gören yaklaşımını buna ilave edebiliriz. Çeviriyi bireysel bir süreç olarak inceleyen Reis/Vermeer ve Maenttaeri?nin kuramsal yaklaşımlarının, özellikle ?skopos kuramı? ve ?çeviri eylemi kuramı?nın, bireysel incelemenin yanında ?işlevsel çeviri kuramları? olarak çevirinin sistem-işlev boyutuna yer verdiklerini gözlemledik. Yeni çeviri paradigmasının bütününü gözlemlemek ve ortaya koyabilmek ve bu paradigmanın çevirmene ve çeviri alanına katkısını gösterebilmek için, çeviri alanında, özellikle Bourdieu ve Luhmann?la ilgili yapılan çalışmaları ele alarak, kendi yaptığımız çalışmalardan çıkan verilerle birlikte yeni bir bütün olarak ortaya koyduk. Bu bütünün sonucunda, çevirmene etki eden toplumsal ilişkiler ağı ve çevirmenin topluma etki ettiği alanları ortaya koyduk. Pierre Bourdieu?nün kuramını ?çevirmen eyleminin sosyolojisi? ve Luhmann?ın kuramını ?çevirmenden bağımsız var olan çeviri sosyoloji sistemi? olarak gözlemledik. Bu iki kuramın birlikteliğinin çevirmen, çeviri ve toplum üçgenini oluşturduğunu ve bu bakış açılarıyla yapılan çeviri incelemelerinin çeviriye yeni bir bakış açısı oluşturduğunu gözlemledik. Anahtar Kelimeler: Çeviri Sosyolojisi, Alan Kuramı, Sosyal Sistem Kuramı

We deal with approaches to the sociology of translation along with their historical developments. Stressing the modern sociology of translation, it is attempted to focus on important theories forming these approaches. Starting from E.A Nida, we offer views of theoreticans such as O.Kade, G.Toury, I.Even Zohar, Reiss/Vermeer and H.Maenttaeri, instutionalizing the translation with its sociological dimension, to the translation in the contexts of language- individual-society and system. The development of the sociology of translation can be divided into two: Systematic and individual. G.Toury, T.Hermans and I.Even Zohar analyse and instutionalize translation systematically in their studies. It is clear in the thesis that Reiss/Vermeer and Maenttareri's theoretical approaches defining translation indiviually, especially "Skopos Theory" and "Translational Action Theory" also pay attention to the system-function dimension of the translation as "functional translation theories" apart from their individual approach. To observe and show the entirety of the new translation paradigm and present its contribution to the translator or translation field, a new entirety is suggested by addressing past studies in the translation field, especially about Bourdieu and Luhmann together with the data obtained from our own. As a result, a network of social relations affecting the translator and fields within the society affected by the translator are shown. P. Bourdieu's theory as "the sociology of the translator's action" and Luhmann's "translation sociology system independent of the translator" are observed. The togetherness of the two theories form a triangle of translator, translation and society and translation studies done with these viewpoints bring translation a new perspective. Keywords: Sociology of Translation, Field Theory, Social System Theory