Ekonomik krizlerin yapay sinir ağlarıyla tahmini : Türkiye uygulaması

Abstract

Modern dünyanın tüm ciddi tartışmalarının merkezinde olan kriz fikri akademik araştırmalarda kendisine olan rağbeti asla kaybetmemiştir. İktisadi krizler daima ekonomik ve sosyal sistem üzerinde büyük ters etkilere sahip olmuştur.Bu araştırmanın temel amacı 1994 ve 2001 krizi çerçevesinde krizlerin öngörülebilirliğinin araştırılarak, oluşturulan erken uyarı sistemleri vasıtasıyla ekonomik krizlerin tahmin edilip edilemeyeceğinin irdelenmesidir. Başka bir değişle, buradaki amaç kriz olduktan sonra politika üretmek yerine krizlerin erken uyarı sistemleri vasıtasıyla öngörülerek önlenmesinin mümkün olup olmayacağının araştırılarak ortaya konmasıdır.Türk ekonomisi 80'li yıllardan 2000'li yılların başlarına kadar iktisadi ve siyasi olarak önemli çalkantılarla karşı karşıya kalmıştır. Bu dönemde politika yapıcılar siyasi istikrarsızlığın bir neticesi olarak koalisyonlar ve yönetim zafiyetleri, terörizm, büyük kamu sektörü açıkları ve borç servisinin neden olduğu kronik olarak yüksek enflasyon ve kayırmacılık gibi iktisadi ve siyasi problemlerle mücadele etmek zorunda kalmıştır.1994'te Türk ekonomisi kendisini çok şiddetli bir krizin içinde buldu. 1994 krizinin altında yatan ana neden sürdürülemez mali pozisyondu. 1990'lardan sonra finansal liberalleşme süreci derinleşirken bankacılık sektöründe önemli dalgalanmalar gözlemlenmiştir. Yüksek düzeydeki kamu bankalarının görev zararları, para ikamesi ve açık pozisyondaki artış ve yönetimin problemlerinin hepsi bu dalgalanmalarda önemli bir rol üstlenmiştir. Sabit bir döviz kuru kullanan 2000-2002 istikrar programı, kurun çökmesinden sonra terk edilmiştir.Ayrıca 2008-09 döneminde meydana gelen küresel krizin de ekisiyle Türk ekonomisi yeni bir sarsılma yaşadı. Küresel kriz dalgası finansal istikrarı bozarak çıktı azalmalarına neden oldu. Küresel krizden etkilenen ülkelerin çokluğu pek çok ülke için olduğu gibi Türkiye için de krizden çıkış sürecini zor bir hale getirdi.Bu tez 1990-2011 döneminde Türkiye'de meydana gelen iktisadi krizleri -özellikle para krizlerini- analiz eder. Bu tezde erken uyarı amacıyla iktisadi krizleri tahmin etmek için yapay sinir ağı öğrenme paradigması kullanıldı. Bu paradigma durağanlık ya da normal dağılım gibi hiçbir ön koşul gerektirmemesi dolayısıyla herhangi bir zaman serisine kolayca uygulanabilmesi ve esnek modelleme kapasitesinden dolayı tercih edilmektedir.Anahtar Kelimeler: Kriz, Türk Eknomisi, Para Politikası ve Erken Uyarı Sistemleri

The idea of crisis which is at the heart of all serious discussions of the modern world never loses its popularity in the academic research. Economic crises always have huge adverse effects on economic and social system.The main objective of this study is to analyse whether the economic crises can be estimated or not through the early warning systems composed by studying the predictability of the crises in accordance with the 1994-2001 crises. In other words the aim in here is to be state whether it is possible or not to prevent by forecasting the crises via the early warning systems instead to make policy after the crises appear.The Turkish economy has encountered with important turmoils as economical and political from 1980?s to the early 2000?s. At this time the policy makers have had to contend with economical and political problems as the governance debilities and coalitions as a conclusion of political unstability, terrorism, chronically high inflation caused mainly by large public sector deficits and debt service ratios and nepotism.In 1994, Turkish economy found itself in a very severe financial crisis. The underlying vital cause of the 1994 crisis was an unsustainable fiscal position. Significant fluctuations have been observed in the banking sector while financial deregulation process deepened after the 1990?s. The high level of public banks? duty loses, money substitution and increase in open position and problems of the government have all contributed to this fluctuations. The 2000-2002 stabilization program, which used an exchange rate peg has been abandoned after the exchange rate crashed.Additionally, The Turkish economy lived a new oscillation with the effect of the global crisis happened in the period of 2008-09 as well. Global crisis wave caused output decreases by annihilating the financial stability. The abundance of countries being affected by global crisis have made the exit process from crisis dificult as well for Turkey like being in most countries.This thesis analyzes -especially currency crises- economic crises occured in Turkey for the period 1990-2011. This study uses an artificial neural network learning paradigm to predict economic crisis events for early warning aims. This paradigm is being preferred due to its flexible modeling capacity and can be applied easily to any time series since it does not require prior conditions such as stationary or normal distribution.Keywords: Crisis, Turkish Economy, Monetary Policy and Early Warning systems.