Mahalle ölçekli depremsel zarar görebilirlik endeksi : Sakarya örneği

Abstract

İnsan ? doğa ilişkileri çerçevesinde doğa kimi zaman insan ve faaliyetleri için bir sınır teşkil ederken, kimi zamanda büyük çaplı afetlere kaynaklık etmiştir. Gerçekleşen olayları afet yapan ise insan yaşamına, yaşam standartlarına, geçimine ve sosyal hayatına yaptığı hasar olmuştur. Bu etki ne kadar derin ise afetin toplum üzerindeki zararı o derece fazla olacaktır. Afetin etkilerine maruz kalan toplum veya bireyler arasında bu etki aynı derecede hissedilmemektedir. Aynı afetin farklı bölge veya farklı zamanlardaki etkisi, verdiği zarar farklılıklar göstermektedir. Zarar görebilirliği oluşturan etki olaydan ziyade bu afete karşı hazırlıklı olma ile ilgilidir. Bölgeler arasında zarar görebilirlik farklarını oluşturan neden; toplum, kişi veya bölgelerin arasında yer alan sosyal, fiziksel ve ekonomik farklardır. Günümüzde afetler sonucu yaşanan maddi ve manevi kayıpları sadece fiziksel boyutu ile almak sorunu ve afetin etkisini büyütecek bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Toplum içinde yer alan grupların farklılıklarının bilinci ile afete ?zarar görebilirlik? kavramı ile yaklaşmak, hassas olan noktaların ortaya koyulması adına modern afet yönetimi yaklaşımının bir gereğidir. Bu çalışmada; afetlerde zarar görebilirlik konusuna vurgu yaparak zarar görebilirliği fiziksel, sosyal ve ekonomik açıdan irdeleyerek bunların mikro düzeyde ölçülmesi için bir indeks geliştirilmesi amaçlanmıştır.Afete bağlı zarar görebilirlik çalışmaları mikro ve makro seviyelerde sosyal hayatın sürdüğü bölgeler ile ilgilidir. Bu çalışmada zarar görebilirliği, mikro düzeyde, en küçük siyasi sınır olan, mahalle düzeyinde ele alarak zarar görebilirliği ölçecek bir model oluşturulmuştur. Geliştirilen model üç ana boyut ve bunlarla ilişkili yedi alt faktör ve yirmi gösterge içermektedir. Göstergeler bölgesel düzeyde elde edilebilir ve zarar görebilirliği ölçebilir nitelikte seçilmiş olup ülkemiz şartlarına uygun olması dikkate alınmıştır. Kamu ve özel kuruluşlardan elde edilen bilgiler coğrafi bilgi sistemleri yardımı ile işlenerek veri haline dönüştürülmüştür. Veriler gözlenen maksimum ? minimum değer formülü ile normalleştirilerek kullanılabilir hale geliştirilmiş ve uzmanların oluşturdukları ağırlıklar ile indeksi oluşturan gösterge değerlerine ulaşılmıştır. Oluşturulan model Sakarya Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı otuz dört mahallede uygulanmış ve sonuçları değerlendirilmiştir. Çalışma ortaya koyduğu indeksler ve ele aldığı bölgenin boyutu itibari ile farklılık oluşturarak, mikro düzeyde zarar görebilirlik açısından farkların olabileceğini ortaya koymaktadır.

Within the context of relation between nature and human beings, the nature set limits for human beings and their activities as well as lying behind major disasters. What make natural events disasters are devastating effects of them on social and economic life. The devastating effects of events are directly connected to the severity of disasters. The society and individuals do not experience the effects of the disaster equally. The devastating effects of similar disasters on different societies may differ according to preparedness of society to disasters, since vulnerability is directly related to preparedness to disasters and social, economic and physical differences between society and regions. It will be false approach to try to understand pecuniary loss and intangible damages in terms of physical size. This study aims to analyse vulnerability from social, economic and physical points of view and to develop district scale earthquake vulnerability index emphasizing disaster vulnerability.The studies of disaster vulnerability are generally on regional based where social life on micro and macro basis is leading. This study aims to develop a model to measure vulnerability on micro basis. The model includes three main factors, seven sub-factors and nineteen indicators. The indicators are determined according to Turkey?s specific conditions and available and measurable on the regional basis. Some of the information by public and private institutions is converted to data by Geographic Information Systems. The data is normalized by maximum and minimum values formula to make them available and aim to reach indications using the weights by experts. The model is applied on thirty four district of Sakarya Metropolitan Municipality and the results are analysed.This study differs from other disaster vulnerability studies in terms of indicators presented and size of application area and suggests that there may be differences in terms of vulnerability on micro basis.