Taberi Tefsiri’nde Garibu’l-Kur’an

Abstract

ÖZET Anahtar Kelimeler: l.Kur'an 2.Tefsir 3.Taberî 4.Câmiu'l-Beyân 5.Garîbu'l-Kur'an Bu tez, Kur'an ilimleri (Ulûmu'l-Kur'an) içinde önemli bir yeri olan ilk dönem tefsir faaliyetleri arasında akla ilk gelen, Kur'an-ı Kerim'i anlama gayretlerinin ilk tezahürü Garîbu'l-Kur'an konusunun Taberî'nin "Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Ayi'l-Kur'an" isimli eseri ekseninde bir tetkikidir. Bir giriş ve üç bölümden meydana gelen çalışmamızın birinci bölümünde Taberî'nin hayatı, eserleri hakkında bilgiler verilmiş, Tefsiri'nin tanıtımı yapılmıştır. İkinci bölümde Garîbu'l- Kur'an ilmi ele alınarak, Taberî'nin Tefsiri'nde Garîbu'l-Kur'an konusunda takip ettiği metod tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu unsurlar incelendikten sonra üçüncü bölümde ise bir misal teşkil etmesi için metodunun en önemli misallerinin bulunduğu ilk cüzlerdeki sûrelerden Fatiha, Bakara, Âl-i İmrân, Nisa ve Mâide süreleriyle, özellikle Mekkî ayetlerdeki kelime açıklamalarını ihtiva eden otuzuncu cüzdeki Nebe'-Nâs arasındaki sûrelerdeki açıklamaları Türkçe tercümeleriyle birlikte verilmiştir. Bu inceleme sırasında Taberî Tefsiri baştan sona okunarak garîb kabul ettiği kelimeler belirlenmiş, akabinde bu kelimeleri açıklarken hangi metotları kullandığı ortaya konmuştur. İlk iki bölümde ise başta tabakât kitapları olmak üzere, Tefsir ve Usûlü hakkında yazılmış eserlerden ve bilhassa Garîbu'l-Kur'an literatüründen istifade edilmiştir. Sonuç itibariyle Garîbu'l-Kur'an ilminin Tefsir ve Kur'an ilimleri içerisinde fevkalade mühim bir yere sahip olduğu, ilk dönem Tefsir çalışmalarının esasını teşkil ettiği; başta kendisine Kur'an'ın inzal edildiği Hz. Peygamber (sav) olmak üzere Sahabe, Tabiîn ve Taberî'ye gelinceye kadar geçen süreçte Tefsir alimlerinin çalışmalarının garîb kelimeler konusunda yoğunlaştığı müşahede edilmiştir. Konuyu Tefsirinde incelediğimiz Taberî'nin, Tefsirde takip ettiği genel üslubu gereği kendisinden önceki Tefsir görüşlerini toplayan bir ansiklopedi mahiyetinde olması sebebiyle farklı bir konumda bulunduğu ve garîb kelimelerin açıklaması konusunda kendine has orijinal bir metot geliştirdiği görülmektedir. Çalışmamızda, bir çok ilim dalında olduğu gibi, Taberî'nin, Garîbu'l-Kur'an konusunda da müracaat edilecek en önemli klasik kaynaklardan biri olduğu ortaya konuldu. Asırlara hitap eden, ebedî bir mucize olan Kur'an'ın anlaşılmasında Garîbu'l-Kur'an 'la ilgili eserlerin ve Taberî Tefsiri'nin son derece mühim bir konumda bulundukları ve günümüzde hâlâ istifade edilebilecek müracaat kaynaklarından oldukları açık bir şekilde görülmektedir. X

The Notion of Gharib al-Qur'an in the Exegesis of al-Tabari Key Words: 1. Qur'an 2. Exegesis 3. al-Tabari 4. al-Jâmi al-Bayân 5. Gharib al-Qur'an This thesis deals with one of the important topics of the Qur'anic sciences, namely the notion of gharib al-qur'an in the exegesis {al-Jâmi al-Bayân an Ta'wil Ây al-Qur'an) of famous classical exegete, Ibn Jarir al-Tabari. The thesis consists of one introduction and three chapters. The first chapter talks about the life and works of Tabari, especially his commentary in great detail. In the second chapter, we concentrate on the notion of gharib al-qur'an. Here we also give information about Tabari's methodology in dealing with the gharib al-qur'an in his exegesis. Chapter three gives the examples and translation of Tabari's usage of gharib al-qur'an. Having read his exegesis from the beginning to end, we try to find what kind of words he considered as gharib, and then we show how he explained these obscure terms in his exegesis. It is also worth noting that we benefit from various sources such as biographical works, exegesis, methodological works to make comparison between his and other works concerning the gharib al- qur'an. In conclusion, it is seen that the notion of gharib al-qur'an is a very impotant topic in the works of the exegesis and the methodology of exegesis. It is the main topic of earlier exegetical works. It is also observed that from the time of prophet onwards the scholars of the Qur'an focus primarily on the gharib terms of the Qur'an. The importance of Tabari, however lies in the feature of his enycylopeadic exegesis in which he collect what he has found until his time. In addition, he also developed a new approach to the gharib terms. Consequently, his exegesis becomes a major work to be applied in this topic, therefore it is not wrong to say that in the understanding of this miracilous Book (the Qur'an), the importance of Tabari's work preserve its status up to now. XI