Ticarette dışa bağımlılık ve Türkiye'nin dış ticareti üzerine etkileri : 1980-2010 ekonomik analizi

Abstract

Günümüzde teknolojik alanda ortaya çıkan gelişmelere bağlı olarak yeni üretim tekniklerinin geliştirilmesi ve mesafelerin kısalması, ülkelerin üretim yapılarında değişikliklerin ortaya çıkmasına neden olmuş ve özellikle gelişmekte olan ülkeleri ihracat açısından ithal girdilere bağımlı hale getirmiştir. Hazırlanmış olan doktora tezinin en önemli amacı, sektörel bazda Türkiye'nin ihracatın ithalata bağımlılık seviyesinin ve bağımlılığın gelişiminin tespit edilmesidir.Çalışmanın başlangıç kısmında geniş kapsamlı bir teorik çerçeve oluşturulmuş, devam eden bölümünde ise 1980 yılından 2010 yılına kadar geçen süreçte Türkiye'de ihracat ve ithalatta yaşanan gelişmeler istatistiki veriler yardımıyla incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ampirik bölümünde ise Türkiye'de ihracatın ithalata bağımlılığı, öncelikle 1985, 1990, 1998 ve 2002 yıllarında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hazırlanan ve yayınlanan Girdi-Çıktı tablolarıyla analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda, Türk ekonomisinde, ihracatı ithal girdilere en bağımlı olan sektörlerin imalat sanayinde faaliyette bulunan sektörler olduğu tespit edilmiştir. 2002 yılından sonra TÜİK tarafından Girdi-Çıktı tablosunun yayınlanmaması nedeniyle, 2003-2010 döneminde sektörel bazda ihracatın ithalata bağımlılığındaki gelişmeler yine 2002 yılında yayınlanan Girdi-Çıktı tablosunda yer alan veriler baz alınarak tespit edilmiştir. Bu aşamada Sanayi Üretim Endeksleri ile İhracat Miktar Endeksleri ve İthalat Miktar Endekslerinden yararlanılmıştır. Yapılan analizde imalat sanayinde faaliyette bulunan 17 sektör üzerinde yoğunlaşılarak ihracatı ithal girdilere en bağımlı ilk 10 sektör tespit edilmiştir. Daha sonra her bir sektörde ortaya çıkan bağımlılığın nedenleri ile bağımlılığın gelişimi yıllar itibariyle ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.Yapılan çalışma sonucunda 2010 yılı itibariyle Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizat ve Cihazları Sektöründe, Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakıtlar Sektöründe, Motorlu Kara Taşıtı ve Römorkları Sektöründe, Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Cihazlar Sektöründe, Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat Sektöründe, Ana Metal Sanayi Sektöründe, Metal Eşya Sanayi Sektöründe, Kimyasal Madde ve Ürünleri Sektöründe, Tekstil Ürünleri Sektöründe ve Plastik ve Kauçuk Ürünleri Sektöründe ihracatın ithalata önemli oranda bağımlı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, sektörel bazda bağımlılık hızındaki gelişmeler daha önceki yıllarla karşılaştırıldığında zaman zaman yavaşlamalar görülse de bağımlılığın sürekli olarak artış eğiliminde olduğu anlaşılmaktadır.

Today, depending on new developments in the technological field, the development of new production techniques and shortening of distances caused changes in production structures of countries and particularly, developing countries became dependant on imported inputs in terms of exportation. The most important aim of this doctoral thesis is determining the dependency of Turkey?s exportation on her importation level and development of the dependency in sectoral basis.In the introduction of the study, a comprehensive theoretical framework is created and in the following parts the development process of Turkey?s exportation and importation between 1980 to 2010 period is evaluated by the help of statistical data. In the analysis section of the study, the dependence on imports of exports in Turkey is primarily analyzed by the input-output tables prepared and published by Turkey Statistical Institute (TSI) in 1985, 1990, 1998 and 2002 years. As a result of the analysis, it is ascertained that sectors that are most dependant on imported inputs of exports in Turkish economy are the ones operating in the manufacturing industry. Due to the fact that the Input ? Output table hasn?t been issued by the TSI after 2002, the developments in the dependence on imports of exports in sectoral basis in 2003 ? 2010 period are ascertained (measured) again by the data in 2002 Input ? Output table. At this stage, Industrial Production Indices, Export Volume Indices and Import Volume Indices are benefited. In the analysis, 17 sectors that are active in manufacturing industry are focused on and first 10 sectors, whose exports are dependent on import inputs are identified. Then, the reasons of each sector?s dependency and its development over the years are examined in detail.In consequence of the study, as of 2010, it is detected that exportation is significantly dependent on importation in Radio, Television, Communication Equipment and Systems Sector, Coking Coal, Refined Petroleum Products and Nuclear Fuels Sector, Motor Vehicles and Trailers Sector, Not Elsewhere Classified Electrical Machinery and Equipment Sector, NEC Machinery and Equipment Sector, Basic Metal Industry Sector, Fabricated Metal Products Industry Sector, Chemicals and Chemical Products Sector, Textile Products Sector and the Plastics and Rubber Products Sector. In addition, although some slowdowns are seen in the development of dependency rate in sectoral basis compared to previous years, it is inferred that dependency is tend to going upward continuously.