Türkiye’de muhasebe meslek mensuplarının mesleki tükenmişlik durumlarının araştırılması

Abstract

Özellikle 18. yy. ikinci yarısından itibaren sanayi devrimi ile birlikte üretim hızlanmış ve insanoğlunun makine ile yarışı başlamıştır. Çalışma hayatının bu hızına ve yoğunluğuna, biyolojik ve duygusal bir varlık olan insanoğlunun uyum sağlaması zorlaşmıştır. 1950' li yıllardan bu yana fark edilmeye başlanan, 1970' li yıllarda kavramlaşan bu hızlı temponun insan hayatı üzerinde olumsuz etkileri görülmeye başlanmıştır. İlk başlarda bu olumsuz etkiler stres kavramı ile açıklanmaya çalışılırken, daha sonraları bu durum ?tükenmişlik? kavramı ile ifade edilmeye başlanmıştır. Modern hayatla birlikte, insanoğlunun hayatın anlamını sadece işi üzerinden okuması, bu olumsuz süreci tetiklemektedir. İş hayatında karşılaşılan sorunlar, hayatın bütününü içine almakta ve insan ruhunda yıpranmaya sebep olmaktadır.Tükenmişlik kavramı, bireysel düzeyde psikolojik temelde ele alındığında konunun sınırları genişlemekte ve Pines'in eş tükenmişliği araştırmalarında olduğu gibi, sosyal hayatın değişik boyutlarına kadar uzanmaktadır. Örgütsel düzeyde incelendiğinde ise, çalışma hayatı, çalışma ortamı ve mesleki olarak sınırlandırılmakta, bu faktörlerin birey üzerindeki etkileri ele alınmaktadır. Bu çerçevede ?tükenmişlik? kavramından, ?mesleki tükenmişlik? kavramına geçiş yapılabilmektedir.Bu çalışmada muhasebecilerin mesleki tükenmişlik durumları araştırılmıştır. Araştırmaya başlarken, ülkemizde muhasebe mesleği bir ömür boyu yapılabilecek bir meslek midir, mesleği tehdit eden stres kaynakları nelerdir, iş ortamında tükenmişliği tetikleyen stres kaynakların tükenmişliğe olan etkileri ne orandadır, tükenmişliği engellemek için nelere dikkat edilmelidir? Sorularına cevap bulunmaya çalışılmıştır.Çalışma sorularının cevaplanması için gereken veriler anket yöntemi ile toplanmıştır. Toplanan veriler, yapısal eşitlik modeli ile modellenmiştir. Modelde tükenmişlik, üç alt boyutu(duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık) ile incelenmiş, ayrıca çalışma hayatının stres kaynakları olan; rol çatışması, rol belirsizliği ve aşırı iş yükünün etkileri ampirik olarak ortaya konmuştur. Demografik ve kişisel özelliklerin, rol stres kaynakları ve tükenmişlik üzerindeki etkileri de ortalama analizi ile bulgulanmıştır.Sonuç olarak, rol çatışmasının duygusal tükenmişlik boyutunda hipotezin aksine negatif etkili olduğu bulunmuştur. Muhasebecilerin mevcut durumdaki rol çatışması, onları canlı tutan bir yapıda olduğu gözlenmiş ve olumlu algılanmıştır. Kişisel başarısızlık hissini en çok tetikleyen unsurun rol belirsizliği olduğu ortaya çıkmıştır. Aşırı iş yükünün en fazla duygusal tükenmişlik ve duyarsızlaşma boyutlarında etkili olduğu tespit edilmiştir

In particular with the industrial revolution in the second half the 18?Th century production accelerated and the human race with the machine has begun. Adaptation of human beings who are biological and emotional existence to the speed and intensity of work life, have become more challenging. On human life it has begun to be seen negative impact of this fast pace which is noticed since 1950?s and conceptualized in 1970?s. At first, these negative symptoms had been tried to be explained by ?stress? concept, and later it began to be expressed with the "burnout" concept. Only through the work, reading the meaning of life triggers this negative process in modern life. Problems encountered in working life, contain whole of human life and cause to harm on the human psyche.When the Concept of burnout individually handled in psychological base, borders of the issue expands and extends various dimensions of social life as in the case of Pines research on spouse burnout. In organizational level, burnout is limited with the the working life, working environment and a professional, and it is taken the effects of these factors. In this context transition can be made from concept of "burnout,? to "job burnout"In this study It is investigated that professional burnout of accountants. With this study it has been efforted to find answers these questions: Can the accountant profession be long life profession in Turkey? What kind of stress sources threatens the profession? What is the rate of stress resources triggered the burn out in work place? What should be done to avoid burnout?To answer study questions, required data collected by survey. Collected data are modeled with the structural equation model. In the model burnout were investigated in three sub-dimension (emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplishment). Also in working life sources of stress; role conflict, role ambiguity, and excessive work load are empirically presented. The effects of demographic and personal characteristics on sources of role stress and burnout are found by mean analyzes.As a result, in the dimension of emotional exhaustion, contrary to the hypothesis it was founded that the role conflict has negative effects. It is observed that present rol conflict of accountants has a structure hold them active. It was determined that although the role ambiguity has impact on other dimension of the burnout the greatest impact was on reduced personal accomplishment. Excessive workload is found to be effective in most dimensions of emotional exhaustion and depersonalization.