Türkiye’de bölgelerarası gelişmişlik farklılıklarını gidermeye yönelik politika uygulamaları ve etkin kaynak

Abstract

Bölgelerarası gelişmişlik farklılıkları hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerin en temel sorunlarından biridir. Söz konusu sorunun ortaya çıkmasında ekonomik nedenler yanında tarihsel ve coğrafi nedenlerde etkili olmaktadır. Ekonomik nedenler arasında değerlendirilen bölgelerarası verimlilik farklılıkları, özellikle geri kalmış bölgelerin zaten kıt olan kaynaklarının etkin kullanılmaması yönüyle araştırılması gereken önemde bir konu olarak değerlendirilmektedir.Hazırlamış olduğumuz bu çalışmanın birbiriyle bağlantılı iki temel amacı bulunmaktadır: Bu amaçlardan ilki Türkiye'de bölgelerarası gelişmişlik farklılıklarının giderilmesine yönelik politika uygulamalarının belli bir çerçeveye oturtulması, ikincisi ise bölgesel kaynakların etkin kullanılmış olup olmadığının tespit edilerek, kaynakların daha etkin kullanılması amacıyla alternatif politika önerilerinin sunulmasıdır.Çalışmamızın belirtilen ilk amacına ulaşmak için Türkiye'nin bölgelerarası gelişmişlik farklılıklarını gidermeye yönelik politikaları hem tarihsel süreç hem de kullanılan araçlar çerçevesinde ele alınmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede özellikle planlı kalkınma dönemine geçişle birlikte bölgelerarası gelişmişlik farklılıklarını gidermeye yönelik çabaların artırılmış olduğu, son yıllarda ise Türkiye'nin AB'ye üyelik sürecinin bölgesel politikalara yön verdiği tespit edilmiştir. Kullanılan araçlar çerçevesinde bir değerlendirme yapıldığında ise, bölge planlama aracı, Kalkınmada Öncellikli Yöre uygulamaları, kamu yatırımları aracı ve yönetimsel örgütün etkinleştirilmesi şeklinde ifade edilecek dört temel aracın kullanılmış olduğu görülmektedir.Çalışmamızın ikinci amacına yönelik olarak ampirik bir uygulama gerçekleştirilmektedir. Bu amaçla ?sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi açısından geri kalmış bölgelerin kaynaklarını etkin kullanmadıkları? yaklaşımından hareketle Türkiye açısından bir durum tespiti yapılmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede Karar Verme Birimleri arasında göreceli etkinliği ölçmeye yardımcı olan Veri Zarflama Analizi modeli kullanılarak Türkiye'nin 26 alt bölgesi analiz edilmiştir. Bu analiz sonucunda kaynaklarını etkin kullanmadıkları tespit edilen bölgelerin durumları, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi sıralamasındaki konumlarına bakılarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Analiz sonuçlarına göre sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi açısından alt sıralarda yer alan bölgelerin kaynaklarını etkin kullanmadıklarına dair yeterli bulguya ulaşılamamıştır.

Inter-regional differences in terms of development is one of the basic problems of both developed and developing countries. In addition to economic reasons, historical and geographic factors are influent in the emergence of this problem. Inter-regional efficiency differences, which are regarded as an economic reason should be studied meticulously as underdeveloped countries don?t use their scarce source efficiently.This study has two main objects. The first one is to put `the policy implications based on eliminating inter-regional development differences? into a defined frame. And the second one is to present alternative policy suggestions with the aim of efficient usage of sources after determining whether regional sources are used efficiently or not.For the first purpose, the policies of Turkey which are based on eliminating inter-regional development differences are studied as a historical process as well as in the context of employed tools. In this sense it is determined that the struggles based on eliminating inter-regional development differences increased along with the development plan period and recently the EU process of Turkey lead the regional policies in Turkey. While considering the issue in the context of employed tools, four important tools are detected: region planning tool, privileged region implications, public investment and making administrative organisation efficient.For the second purpose of this study, an ampiric implication is carried out. To this end a case study of Turkey is presented based on the approach which says `under developed regions in terms of socio economic development don?t use their sources efficiently?. In this sense 26 regions of Turkey are analysed by using the Data Envelopment Analysis model, which is useful for measuring the relative efficiencies of Decision Making Units. In consequence of that analysis the regions which don?t use their sources efficiently according to this study are considered by using their positions in the order of socio economic development levels. According to the results of the analysis there aren?t enough evidence which supports that the regions which have low socio economic development levels don?t use their sources efficiently.