ISO 9001 kalite yönetim sistemi uygulamalarının başarısında kurum kültürünün rolü : Orman Genel Müdürlüğü örneği

Abstract

Uluslar arası bir standart olarak küresel düzeyde en çok kullanılan ISO 9000 standardı, kamu kurumlarında da yoğun bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. Özellikle 2000 yılı revizyonuyla beraber Toplam Kalite Yönetiminin müşteriye odaklanma, çalışanların katılımı ve sürekli iyileştirme ilkelerini bünyesine katmış olan ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi (KYS), kurumlarda köklü değişimleri başarabilecek bir potansiyele kavuşmuştur. Buna rağmen özellikle kamu kurumlarındaki uygulamalarda istenilen sonuçların alınamadığı ifade edilmektedir. Kurumların değişim çabaları ise kurum kültürüyle yakından ilişkili olmaktadır. Herhangi bir yönetim uygulamasının kurum kültürüyle uyumlu olmaması başarısızlığı da beraberinden getirmektedir. Bu yüzden standardın kendisi tarafından bile ihmal edilmiş olan ISO 9000 uygulamalarıyla kurum kültürü arasındaki ilişkinin ortaya konularak, hangi kültürlerde daha başarılı olunduğunun belirlenmesine ihtiyaç vardır. Bu sebeple çalışmanın amacı, literatürde eksikliği önemli bir şekilde hissedilen ISO 9000 uygulamalarının başarısı üzerinde kurum kültürünün rolünün ortaya konulmasıyla, bir kamu kurumu olan Orman Genel Müdürlüğü bünyesindeki ISO 9000 uygulamaların başarısını arttırmak üzere ihtiyaç duyulan kurum kültürünün tespitiyle uygulayıcılara tavsiyelerde bulunmaktır.Tez çalışması kapsamında birinci bölümde kurum kültürü, ikinci bölümde ise ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ve kurum kültürü ile olan ilişkisi ele alınmıştır. Son bölümde ise bir kamu kuruluşu olan Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde ISO 9001:2000 KYS belgesine sahip birimlerdeki çalışanlar üzerinde gerçekleştirilen saha araştırması neticesinde elde edilen bulgu ve sonuçlara yer verilmiştir. Araştırmanın amacına bağlı olarak anket yoluyla elde edilen veriler SPSS 16,0 programı kullanılarak analize tabi tutulmuştur. Birimler arasındaki farklılığın tespitiyle beraber, kurum kültürü tipleri olan Klan, Adhokrasi, Pazar ve Hiyerarşi Kültürü ile ISO 9000 başarı faktörleri olan Katılımcılık, Genel İş Performansı, Müşteri Odaklılık, İletişim ve Taahhüt Başarı Faktörleri arasındaki ilişkiyi tespit etmek üzere korelasyon analizi gerçekleştirilmiş; tüm faktörler arasında pozitif yönde ve anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. Ardından gerçekleştirilmiş olan regresyon analizleri ile her bir kurum kültürü tipinin değişik başarı faktörleri üzerinde farklı etkileri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Orman Genel Müdürlüğündeki uygulamaların genel başarısında Adhokrasi Kültürünün en önemli açıklayıcı olarak öne çıktığı tespit edilmiştir.Öngörülen tüm hipotezlerin elde edilen bulgular sonucunda kabul edilmesiyle beraber, ISO 9000 uygulamalarına başlamadan önce kurumların mevcut kurum kültürünü tespit ederek gerekli iyileştirmelerin yapılmasıyla sistemden elde edilecek faydaların daha da artacağı ortaya konulmuştur.

The ISO 9000 standard, which is most widely used at the global level as an international standard began to put into practice in public organizations. Especially with the year 2000 revision, ISO 9001 Quality Management System (QMS) included customer focus, participation of the employess and the continous improvement principles of Total Quality Management, which has given a potential to achieve fundamental changes over the organizations. Despite, it has been stated that particularly on the public sector implementations, the expected outcomes couldn?t be achieved. Also the change efforts of the organisations are in close relation with organizational culture. As a result, any management application which does not fit with organizational culture will together bring the faliure. In this respect, the relationship of ISO 9000 with organizational culture which has also been neglected in standard?s itself, must be revealed and in which types of cultures the success can be increased has to be determined. From this point of view, the aim of this study is to indicate the role of organizational culture on the success of the ISO 9000 implementations which lacks in the literature and to determine the type of culture which is needed to increase the success of the ISO 9000 implementation in a public organization- General Directorate of Forestry for recommending the practitioners.In the first chapter of the thesis, the organizational culture concept and in the second chapter the ISO 9001 Quality Management System and its relation with the organizational culture is examined. Finally in the last chapter, the findings and the conclusions of the survey conducted among the employees of the departments having ISO 9001:2000 certificate under the structure of General Directorate of Forestry public organisation take part. Related to the aim of the research, the datas collected by the questionnaire were analysed by the SPSS 16.0 program. After the detection of the variation between the departments, a corelation anlyse has been applicated to investigate the relationship between the Clan, Adhocracy, Market and Hierarchy Culture types and Participation, General Work Performance, Customer Focus, Communication and Commitment Success Factors, and significantly relation in a positive direction has been identified between all factors. Afterwards with the regression anlyses it has been found that each type of culture has different effects on seperate success factors. The Adhocracy Culture has been detected the most explanatory factor on the implementations general success in General Directorate of Forestry.All hypothesis that have been suggested are accepted by the results of the findings and it has been exposed that before the implementation of ISO 9000, diagnosing and improving the organisational culture will lead to obtain more benefits from the system.