Muhibbî dîvânı'nda sosyal hayat

Abstract

Bu çalışma, Muhibbî Dîvânı'nın Coşkun Ak neşrinde yer alan 2799 gazel, 1 Elifnâme, 1 Terci-i Bend, 18 Muhammes, 30 Murabba, 5 Nazm, 51 Kıta ve 217 Müfred olmak üzere toplam 3122 şiirde sosyal hayat unsurları taranması ve elde edilen 8810 adet beyitin incelenmesiyle oluşturulmuştur. Din ve tasavvuf erbabı olan kimselere, oyunculara, saray görevlilerine ve Osmanlı sosyal yaşamının parçası olan birçok tipe olduğu gibi; eğlence meclislerine, musiki makamlarına, çeşitli musiki terim ve tabirlerine de şiirlerinde yer vermektedir. Muhibbî'nin, bu unsurları daha çok sevgili ile benzerlik oluşturmaları münasebetiyle ele aldığı görülmüştür. Toplumsal alışkanlıklar, gelenekler, çeşitli davranış biçimleri, yiyecek ve içecekler, kullanılan eşyalar, hastalıklar, ilaçlar ve tedavi yöntemlerine, spor faaliyetleri ile mimâri yapıya dair unsurlara çeşitli, teşbih, mecaz, istiare, teşhis, kinaye vb. sanatlarla yer verildiği tespit edilmiştir. Muhibbî'nin bir cihan pâdişâhı olmasına ve toplumsal yapının en üst kademesinde bulunmasına rağmen sosyal hayata dair tüm bu unsurları şiirlerine yansıtmaktadır. Şairin hem Divân şiirinin kültürel birikimine hâkim olduğunu hem de bu şiir geleneğinin saray ve çevresinde teşekkül etse dahi sosyal hayattan kopuk olmadığının anlaşılması açısından oldukça önemlidir.

The current study consist of the browsed 8810 card indexes from the examination of 2799 gazels, 1 elifname, 1 terci-i bend, 18 muhammes, 30 murabba, 5 nazm, 51 kıta and 217 müfred in total 3122 poems from Muhibbî Divânı published by Coşkun Ak. In his divan, Muhibbi deals with adepts of the religion and Sufism, actors, attendants of the palace and various characters from Ottoman social life as well as entertainment assemblies, musical modes and terminologies. It observed that Muhibbi engages with these elements in terms of their similarities to lover and its features. It is found that literary art like metaphor, simile, figure of speech, personification, and parable are used for social habits, traditions, various behaviours, foods and drinks, objects, illnesses, medicines and treatment methods, sport activities, and architectures. Despite the fact that Muhibbî is the supreme savering and at the highest level of social strata, he is cognizant of the social life in his time and he reflects this aspect in his poetry. This is significiant in the sense that he possesses the cultural background of Divan poetry and hi is not separated from social life even though this poetry has developed in the court and it's surroundings.