Modern psikolojik yaklaşımlar açısından nefs arınması

Abstract

Bu çalışmada din psikolojisinin araştırma alanlarından biri olan tasavvuf içerisindeki nefs arınması konusu, modern psikolojik yaklaşımlar (psikanalitik, analitik, hümanistik ve transpersonel yaklaşım) açısından ele alınmıştır. Bu bağlamda nefs arınması; tövbe, fena ve beka, insan-ı kâmil mertebesine ulaşma süreçleri ile riyazet, zühd, halvet, zikir, tefekkür, şeyh-mürid ilişkisi, sufi hikâyeler, rüya, rabıta, muhasebe ve murakabe uygulamaları, modern psikolojik yaklaşımlara göre (psikanalitik, analitik, hümanistik ve transpersonel yaklaşım) analiz edilmiştir. Özellikle Batı'da son dönemde ortaya konan sufi psikolojisi literatürüne dayandığı için "Nefs arınması Batılı kaynaklarda sufi gelenek psikolojinin sunduğu bakış açısıyla nasıl incelenmektedir?" sorusuna cevap aranmıştır. Bu doğrultuda süreç ve uygulamaların psikolojik açıdan analizi ile beraber nefs arınması sürecinin, farkındalığın artarak bilinç ve kişilik gelişim ve dönüşümünün sağlamasıyla kişinin kendisini gerçekleştirdiği psikolojik ve psikoterapötik bir süreç olduğunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Batı'da sufi psikolojisine dair son dönemde yapılan çalışmaların yer aldığı literatür taranarak oluşturulan bu teorik çalışma ile sufi psikolojisi literatürüne dolayısıyla din psikolojisi alanına katkı sağlamak hedeflenmiştir. Literatür taraması yapılarak elde edilen bilgiler ile nefs arınma süreci modern psikolojik yaklaşımlar açısından analiz edilmiştir. Açıklama yöntemi ile bir inanç ve felsefeye dayanan tasavvufi süreç ve uygulamalar psikolojik ve fizyolojik bir indirgemeciliğe tabi tutulmadan ele alınmıştır. Bu çalışma ile nefs arınma sürecinin, farkındalığın artarak bilinç ve kişilik gelişim ve dönüşümünün sağlanmasıyla kişinin kendisini gerçekleştirdiği psikolojik ve psikoterapötik bir süreç olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

The purification of self in sufism, one of the research area of psychology of religion, was studied according to the perspectives of modern pshycological approaches: psychoanalytic, analytic, humanistic, transpersonal in this study. Therefore the processes of purification, repentation, annihilation, continuance, to reach the stage of perfect man and the practices of purification asceticism, renunciation, invocation, contemplation, the relationship of master and disciple, sufi stories, dream, connection, self criticism and self observation were analyzed according to these modern psychological approaches. As this study is especially based on the literature of sufi psychology in the West recently, the answer was searched for the question 'How is the sufi tradition analyzed according to the perspective of psychology in the sources of the West?'. With the analysis of the processes and practices according to perspectives of psychology, It is aimed to introduce that the purification of self is a psychological and psychotheraputic processes as it causes the actualization of self by the raising the awareness and consciousness and the development and transfromation of personality. It has been aimed to contribute with this theoratical study based on the literature of sufi psychology in the West recently to the literature of sufi psychology and the psychology of religion. With the informations obtained from the the literature of sufi psychology, the purification of self was analyzed according to modern psychological approaches. With the explanation method, the processes and practices of sufism based on a faith and philosophy were analyzed without reduction to psychology and physiology. As a result, it was concluded with this study that the purification of self is a psychological and psychotheraputic processes as it causes the actualization of self by the raising the awareness and consciousness and the development and transfromation of personality.