Türkiye’de iç göçün sosyo-ekonomik dinamikleri: Ağrı ili örneği

Abstract

Göçü, nüfusun kalıcı veya yarı kalıcı şekilde yer değiştirmesi olarak tanımlayan Lee, Ravenstein'in başlattığı göç araştırmalarına itme-çekme göç modeli oluşturarak katkı sunmuş ve bu eser itme-çekme kuramına dayanarak ve ağ ilişkileri kuramını modele dâhil ederek itme-çekme kuramına yeni bir boyut eklemiştir. Bu çalışmada, Osmanlının mirası üzerine kurulu Anadolu topraklarında meydana gelen göçler, 1980 sonrasına yoğunlaşarak anlatılmıştır. Türkiye'de meydana gelen göçler bölgesel eşitsizlik üzerinden çalışılmıştır. Eşitsizliğin eksi yönlerini itici sebepler, artı yönlerini ise çekici sebepler oluşturmuştur. İletici ve tutucu etkenler ise artı ve eksi kutupların çekim esnasında karşılaştığı engelleri aşma boyutudur. İtici ve çekici nedenleri gelir durumu, istihdam, toprak yetersizliği, makineleşme ve kamu hizmetleri oluştururken, iletici ve tutucu nedenleri ulaşım, iletişim araçları ile akraba, yakın, hemşeri ve cemaatler oluşturmaktadır. Bunların her birinin göçleri etkileme durumu ortaya konulmuştur. Kişi başı yurtiçi hâsılası, kişi başı katma değer verileri, sanayi, hizmet ve tarım sektöründeki üretim miktarları, sosyal güvenlik durumu, işsizlik, istihdam ve işgücüne katılım oranları, bağımlılık oranı, kamu hizmetlerindeki yetersizlikler ve güvenlik nedenleri bölgesel olarak farklılıklar arz etmektedir.Bu farklılıklar göç verileri ile uyum göstermektedir. Yani olumsuz verilerin yüksek olduğu yerlerden olumlu verilerin yüksek olduğu yere göçler yaşanmaktadır. Diğer yandan kırdaki nüfusun artışıyla birlikte üretim yapılan toprağın azalması ve tarımdaki makineleşme ile birlikte kişilerin işsiz kalması kişileri köyden kente göçe yönlendirmiştir. Ağrı İli'nde Türkiye genelinden farklı olarak kırdan kente göçler henüz yaşanmış değildir. Çünkü Ağrı İli'nde nüfusun yaklaşık %46'sı köy ve beldelerde yaşamaktadır. Bu durum Ağrı İli'nde kırdan kente ileriki yıllarda göçün artarak devam edeceği anlamına gelebilir. Kırdan kente göçlerde yatırım teşviklerinin ve kamu yardımlarının önemli olduğu ve göç etmeyi teşvik ettiği söylenebilir. Diğer yandan göçlerin yönlendirilmesinde yatırım teşvikleri aktif sosyal politika aracı olarak kullanıldığı da tespit edilmiştir.Uygulama sonucunda göç edenlerin genelinin göç etmekten memnun kaldığı, geriye dönmeyi düşünmedikleri tespit edilmiştir. Göç edenlerde işsizliğin azaldığı, mesleki çeşitliliğin arttığı, işçileşmenin arttığı, ekonomik koşulların göç etme nedenin başında yer aldığı, ikinci sırada ise sağlık ve eğitim gibi kamu hizmetlerinin göçte önemli rol oynadığı, Ağrı İli'nde güvenlik (terör) nedeni ile göç edenlerin sayılarının az olduğu, akraba ve yakınların göç sırasında önemli bir işlevinin olduğu, göç edenlerin vasıf yönünden düşük oldukları, göç eden kişiye iş bulması ve kalacak yer sağlamasında akraba ve hemşerilerinin yardımcı olduğu, göçte mesafenin çok önemli olmadığı, köyden göç edenlerle şehirden göç edenlerin gelirleri farklılık gösterdiği ortaya konulmuştur.

Defining migration as the movement of population whether permanent or semi-permanent, Lee has contributed with constructing push and pull migration model to migration researches that Ravenstein started and this study that is based on push and pull theory and including the network relation theory to the model, it added a new dimension to the push and pull theory.In this study, the migration especially after 1980 in the Anatolian lands that were the inheritance of Ottoman Empire was emphasized on. The migration in Turkey was studied under the local inequalities. The negative sides of the inequalities are the push reasons; the positive sides are the pull reasons. Transmitter and holder factors are the dimensions of overcoming the obstacles that are faced during the gravity of plus and minus poles. The reasons for the push are income, employment, lack of land, machinery and utilities; the reasons for the transmitter and holder factors are transportation, media, family, relatives, fellow countrymen and communities. The case of each one's effecting the migration is stated. Gross domestic product per capita, value added data per capita, industry, production quantities of services and agricultural sector, social security, unemployment, employment and labor force participation rates, dependency ratio, inefficiencies in public services and safety reasons are of regional differences. These differences are suitable with the migration data. In other words, there are migrations from the places that negative data are abounding to the places that the positive data are abounding. On the other hand, with the growth of the rural population, reduction of land under production and with mechanization in agriculture, people' being unemployed has led rural people to move cities. In Agri province, unlike the rest of Turkey, rural to urban migration has not happened yet. Because, approximately the 46% of the population live in villages and in counties. This case may mean that the migration from rural to urban is going to continue in future increasingly. In the migrations from rural to urban, it can be said that the investment incentives and public aid are important and encourage the migration. On the other hand, it was determined that in directing migrations, the investment incentives are used as a tool for active social policy. Result of the implementation, it was determined that the migrants, in general, are pleased with the migration and they do not want to turn back. It is stated in this study that the unemployment of migrants has decreased, the professional diversity has increased, being a worker has increased so the economic conditions are seen as the primary reason for migration. The secondary reasons for the migration such public services as health and education have important roles in migration. Moreover, the number of the migrants who migrates because of the security (terrorism) reasons is quite low. The close relatives have important roles during the migrations, the qualifications of the migrants are relatively low, the relatives and countrymen are very helpful in finding job and housing, the distance is not important in migrations, the incomes of the migrants that migrate from villages and cities are diversified.