Kurumsal sosyal sorumluluk bağlamında çevresel faaliyet raporlaması : bist 100 endeksinde yer alan şirketler üzerinde bir içerik analizi

Abstract

Üretim; insan ihtiyaçlarını karşılamak için emek, sermaye, çevre (tabiat) olmak üzere bir takım üretim faktörlerinin girişimci önderliğinde bir araya getirilmesi ile oluşturulan bir süreçtir. Üretim faaliyeti gerçekleştirilirken çevre ya ürünün içerisinde doğrudan bulundurulan bir unsur ya da şekillendirilmesi gereken bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Çevresel unsurlar kendini yenileyebilmektedir. Üretimin bir parçası olan çevresel unsurların kendini yenileyebilmesi için gerekli olan zaman diliminin sağlanması gerekmektedir. Üretimin sürekliliği için bu kaçınılmazdır. Şirketlerin çevreyi takip edilmesi gereken bir unsur olarak görmesi ve bilgi sistemlerinde çevreye yönelik kayıt sistemlerinin bulunması gerekmektedir. Bu ihtiyaç muhasebede "Çevre Muhasebesi" olarak adlandırılan yeni bir muhasebe dalının oluşmasına neden olmuştur. Çevre Muhasebesi uygulamaları ile tabiata çevresel unsurlara yönelik belgeleme, kayıt etme, sınıflandırma ve raporlama faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. İşletmeler üretim faaliyetlerini gerçekleştirirken çevreye, tüketicilere, çalışanlarına, devlete, tedarikçilere, müşterilere, hissedarlarına ve rakiplere karşı bazı sosyal sorumlulukları üstlenmektedirler. Bu sorumluluklara yönelik gerçekleştirilen faaliyetlerin sonuçları Kurumsal Sosyal Sorumluluk ilkeleri (hesapverebilirlik, şeffaflık, sürdürülebilirlik ve adaletlilik) gereği belirli periyotlar halinde raporlanmakta ve paydaşlara sunulmaktadır. Bu raporlar bazen yasalar tarafından zorunluluk gereği olabildiği gibi, şirketlerin kendi istekleri ile de olabilmektedir. Çalışmanın konusunu teşkil eden çevresel raporlamalar ise "Çevre Muhasebesi" uygulamalarının bir sonucu olarak Yıllık Faaliyet Raporlarının ve Sürdürülebilirlik Raporlarının alt başlığı halinde sunulmaktadır. Çalışmanın amacı; BİST 100 endeksinde yer alan şirketlerin faaliyet raporlarında yer alan çevresel bildirimlerin, oluşturulan temel ve alt kategorilere göre sınıflandırılması, bildirimin nitelikleri açısından sınıflandırılması ve sektörel farklılıklarının belirlenmesidir. Çalışma BİST 100 Endeksinde yer alan şirketlerin yıllık faaliyet raporlarında yer alan çevresel bildirimlere yönelik içerik analizi araştırması içermektedir. Çalışmada yöntem olarak içerik analizi yöntemi uygulanmıştır. Bu çerçevede BİST 100 Endeksinde yer alan 100 adet şirketin Sermaye Piyasası Kuruluna bağlı Kamuyu Aydınlatma Platformu internet sitesinde yer alan yıllık faaliyet raporları elde edilmiştir. Ulaşılamayan faaliyet raporları için şirketlerin kendi internet sitelerine başvurulmuş eksik raporlar tamamlanmıştır. Buna rağmen bazı yıllara ilişkin faaliyet raporlarına ulaşılamamıştır. Yıllık faaliyet raporlarında yer alan çevresel bildirimler 5 temel ve 16 alt kategoriye göre sınıflandırılmıştır. Sınıflandırılan her bir kategorideki bildirimin niteliği (Bilgi Yok/ Genel Açıklama /Niteliksel Açıklama / Sayısal Açıklama / Niteliksel ve Sayısal Açıklama) şeklinde kodlanmıştır. Çalışmanın sonucunda faaliyet raporlarında yer alan çevresel bildirimlerin ya hiç olmadığı ya da genel açıklama niteliğinde olduğu görülmüştür. Ayrıca çevreyle daha fazla etkileşim halinde bulunan sektörlere ilişkin çevresel bildirimler diğer sektörlere göre daha fazladır. Ancak sunulan bildirimler istenilen nitelikte ve sistemde değildir.

Production is a process to meet the human needs of labour, capital, environment (nature). It is also created by bringing together under the leadership of a number of factors of production, including entrepreneurs. While manufacturing activity is being performed, environment emerges either as an element included in the product or a component to be formed. Environmental factors can renew itself. In order to renew itself, which is part of the environmentalaspects of production, it is necessary to ensure the required timeframe. This is essential for the continuity of production. See the environment as a factor that must be followed and the company must have the registration system for the information system towards environment. This requirement has led to the formation of a new branch called 'Environmental Accounting'. The practice of Environmental Accounting is to record, classify and recording activities to the nature of environmental issues. While performing of production, business undertake some social responsibilities against consumers, employees, government, suppliers, customers, shareholders and opponents. The results of the carried out activities related to these responsibilities, need to be reported in a certain period and is presented to the stakeholders suitible with the Corporate Social Responsibility Principles (accountability, transparency, sustainability and fairness).These reports are sometimes required by law, may also required by company needs. Environmental reporting which constitutes the subject of the study; as a result of the "Environmental Accounting" application is available under the headings of the Annual Report and Sustainability Report. The purpose of the study, BIST 100 index of companies located in the annual report of the environmental statement, classification and sub-categories according to established foundation is to determine the classification and sectoral differences in terms of quality notifications. The study includes content analysis research taking place in the annual reports of the companies that are present in BIST 100 index. For the inaccessible annual reports, it has been applied to their websites and missing reports were completed. For the study, content analysis method is applied. In this context, 100 companies taking place BIST 100 Capital Market's Board Index attached to the annual report of the Public Disclosure Platform located on the website has been obtained. In spite of that effort, annual reports couldn't be reached for some years. Environmentalstatements containing the annual report is classified according to 5 main and 16 subcategories. The quality of statement classified in each category (No Information/ Overview/ Qualitative Description/ Quantities Description/ Qualitative andQuantities Description) has been coded. In the end of the study, environmental statements reported in the activity report have never been mentioned or found to be in general disclosure. In addition, environmental notifications relating to environmental sector, which is much more interaction into the environment are much more than other sectors. However, notifications presented are not good as in the desired quality and system.