Kazakistan dış politikasında Hazar enerji kaynaklarının rolü

Abstract

Hazar Denizi enerji kaynakları, Kazakistan Cumhuriyeti'nin 1991'de bağımsızlığına kavuşmasıyla birlikte jeopolitik önem kazanmıştır. Hazar Denizi enerji kaynakları çerçevesinde küresel ve bölgesel aktörlerle enerji projeleri hayata geçirilmiştir. 1991 yılından itibaren Kazakistan ile diğer küresel ve bölgesel güçler birtakım önemli enerji girişimlerinde bulunmuştur. Hazar Denizi'nin statü sorunu, ilk olarak SSCB'nin dağılmasıyla birlikte gündeme gelmiştir. Sözü edilen statü sorunu, Hazar'a kıyıdaş devletlerce Hazar Denizi'nin paylaşılması ile fikir farklılıklarından dolayı ortaya çıkmıştır. SSCB'den bu yana statü sorunu tamamen çözüme kavuşmuş değildir. Hazar statü sorunu, günümüz Kazakistan enerji politikasının oluşumunda önemli rol oynamıştır. SSCB'nin yıkılışından sonra Kazakistan bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Nursultan Nazarbayev Kazakistan dış politikasında çok yönlü entegrasyona dayalı politikaları desteklemiştir. Onun bu politikası Rusya'da Vladimir Putin'in iktidara gelişi ile iyice canlanmıştır. Rusya dışında Nazarbayev'in entegrasyon girişimi Orta Asya ülkelerinde ilgiyle takip edilmiştir. Hatta Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev 1994 yılında ilk defa Avrupa Birliği'ne benzeyen Avrasya Birliği projesini ortaya atmıştır. Bu bağlamda; ekonomi, güvenlik, enerji, seyahat, taşımacılık, gümrük, eğitim, sağlık, işgücü gibi alanlarda entegrasyon girişimlerinde bulunmuştur. Bu çalışmada, Kazakistan'ın Hazar enerji kaynaklarına yönelik dış politikası analiz edilmiştir. Tezin birinci bölümünde jeopolitik teoriler, ikinci bölümünde Kazakistan Hazar enerji stratejileri ve enerji yatakları, üçüncü olarak Hazar statü sorunu, dördüncü bölümünde ise Kazakistan'ın küresel ve bölgesel ülkelerle olan enerji ilişkileri ele alınmıştır. Sonuç olarak Kazakistan'ın Hazar enerji politikasının hangi temellere dayandığı ve Hazar enerji kaynaklarının Kazakistan dış politikasına ne derecede etkili olduğu ve ne kadar büyük rol aldığı açıklanmaya çalışılmıştır.

The Role of Caspian Energy Resources in the Kazakhstan Foreign Policy Caspian Sea energy resources have gained geopolitical importance when the Republic of Kazakhstan became independent in 1991. Energy projects have been realized with regional and global actors within the framework of Caspian Sea energy resources. Kazakhstan and other regional and global powers have attempted in a series of energy initiatives after 1991. The status issue of the Caspian Sea has come into question with the dissolution of USSR. This status issue has emerged as a result of the differences in the opinions of the Caspian littoral countries about sharing the Caspian Sea. Beginning from the USSR era the status issue has not been resolved. Caspian status issue has played an important role in the development of todays Kazakhstan's energy policy. Kazakhstan has emerged as an independent state after the collapse of USSR. In this period, Nursultan Nazarbayev has supported multidirectional integration policies in Kazakhstan's foreign policy. His policies has gained momentum when Vladimir Putin came up to power in Russia. Besides Russia, Nazarbayev's integration initiatives have been followed with interest in Central Asian countries. Yet Nursultan Nazarbayev the President of Kazakhstan, has put forward the Eurasian Union Project which is very similar to European Union, for the first time in 1994. In this context he started initiatives in the fields of economy, security, energy, travel, transport, customs, education, health and labor. In this study the foreign policy of Kazakhstan towards the Caspian energy resources has been analyzed. In the first section of the thesis the geopolitical theories, in the second part Kazakhstan's energy strategies and the energy basins, in the third section the Caspian status issue and in the fourth part Kazakhstan's energy relations with the global and regional countries are evaluated. In conclusion, in this research the basis that the Kazakhstan's energy policy is founded upon and in what extent the Caspian Energy resources are affecting the Kazakhstan foreign policy are tried to be explained.