Faaliyet tabanlı direkt maliyetleme ve bütçeleme sistemi - jeotermal merkezi ısıtma sektörü uygulaması

Abstract

İşletme stratejilerinin bütçelere yansıtılmasından maliyet yönetimine kadar birçok stratejik konuda işletmelerin beklentilerini karşılamakta yetersiz kalan geleneksel bütçeleme anlayışına alternatif olarak yeni bütçeleme yaklaşımları geliştirilmiştir. Bu yaklaşımlardan bir tanesi de temelini Faaliyet Tabanlı Maliyet (FTM) sisteminden alan Faaliyet Tabanlı Bütçeleme (FTB) yaklaşımıdır. FTB, gelecek faaliyet dönemi için planlanan çıktıları karşılamak için yerine getirilmesi gereken faaliyetlerin ve faaliyetler için tüketilmesi gereken kaynakların miktar ve maliyetlerinin faaliyet tabanlı maliyet sistemi temelinde bütçelenmesi esasına dayanan modern bir bütçeleme tekniğidir. Bu çalışmada, jeotermal enerji sektöründe merkezi ısıtma sistemi maliyetlerinin faaliyet tabanlı bütçeleme temelinde bütçelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla jeotermal enerji üretimi yapan bir işletmenin verilerinden faydalanılarak sözkonusu işletmenin maliyetleri faaliyet tabanlı bütçeleme temelinde bütçelenmiştir. Bu bağlamda öncelikle işletme için belirlenmiş olan faaliyet seviyeleri itibariyle faaliyetlerin tükettiği kaynak maliyetleri bütçelenmiş, sonrasında faaliyetlerin tükettikleri kaynak maliyetleri temelinde de faaliyet maliyetleri bütçelenmiştir. Burada konu hakkında yapılan diğer çalışmalardan farklı olarak birim seviyesi faaliyetler, faaliyet üniteleri temelinde bütçelenmiştir. Böylece faaliyet ünitelerinin üretilen çıktı üzerindeki etkinliği ve verimliliğinin daha hassas bir şekilde tespitine ve maliyet kontrolünün de daha gerçekçi bir şekilde yapılabilmesine olanak sağlanacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın, jeotermal enerji sektörünün önemi itibariyle Türkiye'de kurulan jeotermal enerji işletmelerinde enerji maliyetlerinin daha sağlıklı bir şekilde hesaplanmaları noktasında bir model teşkil edeceği düşünülmektedir. Ayrıca bu çalışma, çıktısı fayda olan tüm sektörlerde FTM ve FTB uygulamasının nasıl yapılacağı ile ilgili uygulayıcılara yol göstermesi açısından özgün bir çalışma olacaktır.

New budgeting tendencies have been developed as an alternative to traditional budgeting understanding which is insufficient in fullfilling enterprises' expectations for many strategic areas from reflection of management strategies on budgets to cost management. One of those tendencies is the tendency of Activity Based Budgeting (ABB), which is based on Activity Based Cost (ABC) system. ABB is a modern budgeting technique based on budgeting the amount and costs of activities and resources necessary to be used for these activities in order to realize the planned outcomes for the coming activity period. In this study, budgeting central heating system costs in geotermal energy sector on the basis of ABB is aimed. For this aim, by using the data of an enterprise producing geotermal energy, the costs of this firm have been budgeted on the basis of ABB. First, in terms of activity levels determined for the firm, resource costs consumed by activities have been budgeted, and then activity costs based on resource costs consumed by activities have been budgeted. Here, as a difference from other similar studies, unit level activities have been budgeted on the basis of activity units. In this way, it is assumed that this would enable a more accurate determination of the effectness and efficiency of activity units on product outcome and a more realistic cost control. It is thought that this study will constitute a model on the point of a more healtier calculation of energy costs of geothermal energy firms in Turkey in terms of the importance of geothermal energy sector. Besides, this study will be an important study in supplying quidance to practitioners about how to use ABB and ABC applications in all sectors having benefit as otucome.