20. yüzyıl başlarında Tekfurdağı Sancağı (1900-1912)

Abstract

Marmara Denizi'nin kenarında bir liman kent olan Tekirdağ, tarih içerisinde Bisanthé, Resisthon, Resisto, Rehaedestus, Rodosto, Tekürtağı, Rodosçuk, Tekirağ ve Tekfurdağı gibi isimlerle anılmıştır. Tarihte Traklar, Yunanlılar, Romalılar ve Bizanslıların egemenliğinde kalan şehir, 1357 yılında Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Tekfurdağı, sahip olduğu coğrafi konumdan dolayı Osmanlı hâkimiyetinden önce de önemli bir yerleşim yeriydi. Bizans ve Osmanlı gibi iki önemli uygarlığın başkentliğini yapmış olan İstanbul'un hemen yakınında olması, şehrin kara ve deniz ticaretinin gelişmesine imkân sağlamıştır. 20. yüzyıl başlarında Tekfurdağı, Balkanlar ile başkent İstanbul arasındaki karayolu-demiryolu ve denizyolu ağının merkezinde yer almaktaydı. Bu bakımdan, Osmanlı Devleti'nin son döneminde stratejik önemi daha da artan sancaktaki idari yapılanma, demografik yapı, ekonomik, sosyal, emniyet-asayiş durumları arşiv belgeleri, salnameler, dönemin gazeteleri gibi birinci el kaynaklara ulaşılarak irdelenmeye çalışılmıştır. Bu dönemde Edirne vilayetine bağlı altı sancaktan biri olan Tekfurdağı'nın, Çorlu, Hayrabolu ve Malkara isimlerinde üç kazası bulunuyordu. Sancağın nüfus yapısında gayrimüslim unsurlar çoğunluktadır. Bu durum eğitim kurumları ve dini mekânlara da yansımıştır. Sancakta Müslümanlarla birlikte gayrimüslim iptidai ve rüştiye mektepleri bulunmaktadır. Ayrıca sancakta birçok Ermeni ve Rum kilisesi olup, Çorlu kazasında Yahudi cemaatine ait bir havra mevcuttu. Bir liman kent olan Tekfurdağı'nın gümrük gelirleri de azımsanamayacak seviyededir. Tekfurdağı iskelesine bu dönemde birçok yabancı ülke gemisi uğramaktadır. Şehirde on iki ülkenin konsolos vekili bulunmaktadır. Özellikle Avusturya Konsolosluğu ve postanesi etkili pozisyondadır. Avusturya Lloyd Kumpanyası gemileri Tekirdağ limanından yolcu ve posta taşımacılığı yapmaktadır. 19. yüzyılın sonlarında İstanbul'da ortaya çıkmaya başlayan Ermeni olaylarında Tekfurdağı bir üs olarak kullanılmıştır. İstanbul'daki birçok Ermeni olayında Tekfurdağlı Ermeniler etkili olmuşlardır. İkinci Meşrutiyet'in ilanı şehirde olumlu karşılandı. Günün anısına, şehirde iki anıt dikildi. Bu dönemde yapılan seçimlerde (1908) Tekfurdağı Sancağı iki mebus çıkardı. 1912 Balkan Savaşlarının hemen öncesinde yaşanan Şarköy-Mürefte depremi sancağı derinden etkilemiştir. Kozmopolit bir yapıya sahip olan Tekfurdağı, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ekonomik, siyasi ve sosyal alanda hareketliliğin yaşandığı önemli bir merkezdir. Anahtar Kelimeler: Tekfurdağı, Çorlu, Hayrabolu, Malkara, Sancak.

Tekirdag, which is a port city on the Sea of Marmara, was associated with names like Bisanthe in history, Resistho's, Resisto, Rehaedestus, Rodosto, Tekürtag of Rodosçuk Tekirag and Tekfurdag. The city, remaining Tracks in history, Greeks, Romans and Byzantines sovereignty, came under Ottoman rule in 1357 year. Tekfurdag was also the site of an important settlement due to its geographical location that the city owned before the Ottoman Empire. The fact that the city is the immediate vicinity to İstanbul which had made the two major civilizations such as Byzantine and the Ottoman capital city, have allowed the development of the city's land and sea trade. Tekfurdag, in early 20th century, was located in the center of the road-rail and sea network that was between the Balkans and the capital Istanbul. In this regard, administrative restructuring in Sanjak that had an increasing importance in the last period of Ottoman Empire, has been studied obtaining such as the first-hand sources, demographic, economic, social, safety-order status archive documents, yearsbook description, periods of newspapers. During this period, Tekfurdag, one of the six Sanjaks depending on Edirne province, had three townships named Çorlu, Hayrabolu and Malkara. Non-Muslims elements had the majority in Sanjak's population structure. This fact reflected in the educational institutions and religious places. There had a Non-Muslim elementary school and Rustie with Muslims in Sanjak. In addition, many Armenian and Greek churches were in Sanjak, there was a synagogue of the Jewish community in Çorlu township. Tekfurdag customs revenue, which was a port city level also not be underestimated. During this period the Tekfurdag ship pier was undergoing many foreign countries. There were twelve countries deputy consul in the city. Especially Austrian Consulate and the post office were on the effective position. Austrian Lloyd Company's vessels operated passenger and mail transportation from the port of Tekirdag. In Armenian events begining to emerge in Istanbul at the late 19th century, Tekfurdag was used as a base. Armenians from Tekfurdag had been effective in many Armenian events in Istanbul. The declaration of II. Constitutional was welcomed warmly by the sanjak. Two memorials were built to commemorate the day in the city. Two parliamentarians from the Tekfurdag Sanjak were elected at the elections held in 1908. Şarköy-Murefte earthquake, experienced immediately prior to 1912 Balkan War, had deeply affected the Sanjak. Tekfurdag, which had a cosmopolitan nature, was a major centre where there were economic, political and avtivities on social fields in the last years of the Ottoman Empire. Keywords: Tekfurdag, Corlu, Hayrabolu, Malkara, Sanjak