Türkiye’de akademik çeviri eğitiminde çeviri teknolojilerinin yerinin sorgulanması : müfredat analizi ve öğretim elemanlarının konuya ilişkin görüşleri üzerinden bir inceleme

Abstract

Çeviri sektörünü birçok açıdan etkisi altına alan teknolojik gelişmeler son yıllarda çeviribilimcilerin de ilgisini çekmeye başlamıştır. Bu çalışma, Türkiye örnekleminde çeviri teknolojilerinin çeviri eğitimindeki konumunu sorgulamaktadır. Bunun yanında bu tez, akademik çeviri eğitiminde ülkemizde bilgisayar-destekli çeviri (BDÇ) araçlarının kullanımı adına gelinen son noktayı betimlemekte ve bu bağlamda pedagojik tavsiyeler sunmaktadır. Tez içerisinde hem nitel hem de nicel veri toplama yöntemleri kullanılmıştır. Öncelikle, 2014 ÖSYM tercih kılavuzu ölçüt alınarak Türkiye'de aktif olarak lisans düzeyinde çeviri eğitimi veren bölümler belirlenmiş ve bu bölümlerin müfredatlarına ulaşılarak müfredat analizi gerçekleştirilip çeviri teknolojileri ile ilgili dersler tespit edilmiştir. Bu aşamada, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Müfredat analizi sonrasında, ülkemizdeki çeviri bölümlerinin müfredatlarında çeviri teknolojileriyle ilgili derslerin yeterince temsil edilmediği saptanmıştır. Her ne kadar birçok çeviri bölümünün müfredatında bu tür dersler yer alsa da, bu derslerin seçmeli dersler statüsünde kabul edilmesi ya da çeviri eğitiminin tamamına yayılamaması ve müfredat içerisinde gerekli ağırlıkta temsil edilememesi ülkemizdeki çeviri bölümleri için sorun teşkil etmektedir. Bu bağlamda, ülkemizdeki çeviri bölümlerinin müfredatlarına çeviri teknolojileri ile ilgili derslerin etkin bir biçimde entegre edilebilmesi için, Gabr'ın (2000) müfredat geliştirme modeli temel alınarak pedagojik tavsiyelerde bulunulmuştur. Müfredat analizi sonrasında, ülkemizdeki çeviri bölümlerindeki öğretim elemanlarının BDÇ araçlarının kullanımı ve öğretimi adına düşüncelerini öğrenmek için nicel araştırma yöntemlerinden biri olan anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Anket sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde, çeviri bölümlerindeki öğretim elemanlarının büyük bir bölümünün BDÇ araçlarını bireysel ve eğitim amaçlı kullanma yüzdelerinin düşük olmasına rağmen, bu konuda ileriye yönelik olumlu tutumlar geliştirdikleri saptanmıştır. Fakat ülkemizde bulunan çeviri bölümlerindeki hâli hazırdaki durum, BDÇ eğitiminin müfredat içerisinde belirli derslerle sınırlı tutulduğu ve müfredat içerisindeki diğer derslerde geleneksel çeviri uygulamalarının hâkim olduğu yönündedir. Her ne kadar var olan durum BDÇ anlayışının henüz ülkemizdeki çeviri eğitimi veren kurumlarda tam anlamıyla yerleşemediğini gösterse de, anket sonuçları müfredat geliştirme sürecinde akademik amaçlarla birlikte çeviri sektörünün de görüşlerinin alınmasıyla BDÇ anlayışının ilerleyeceğini göstermektedir. Çalışma, bulguların genel olarak değerlendirilmesi ve bu bulgular doğrultusunda çeviri bölümlerine ve alanda gerçekleştirilecek ileriki çalışmalara tavsiyeler sunulmasıyla son bulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Çeviri Teknolojileri, Bilgisayar-destekli Çeviri Araçları, Çeviri Eğitimi,Çeviri Teknolojileri Eğitimi, Müfredat Analizi

Technological developments affecting translation industry from several perspectives have recently started to catch the attention of translation scholars as well. This study investigates the place of translation technologies in Turkish translation education context. Besides, the current thesis describes the final point arrived at the use of computer-assisted translation (CAT) tools in academic translation education in our country and presents pedagogical suggestions in this regard. Both qualitative and quantitative data collection methods were used in the thesis. Firstly, the departments which actively offer translation education at B.A. level in Turkey were specified based on 2014 OSYM (Student Selection and Placement Center) placement brochure, and curriculum analysis of the above-mentioned translation departments was carried out by examining their curricula and the courses about translation technologies were identified. At this stage, document review being a qualitative research method was used. After the curriculum analysis, it was found that the courses related to translation technologies were not sufficiently included in Turkish translation departments' curricula. Although the above-mentioned courses take place in several Turkish translation departments' curricula, it poses a problem that these courses are regarded as optional courses, they are not covered across the whole curriculum and they are not represented sufficiently inside the curricula. Within this context, pedagogical suggestions based on Gabr's (2000) curriculum development model were made in order to integrate translation technology related courses into Turkish translation departments' curricula efficiently. After curriculum analysis, a questionnaire being a quantitative research method was administrated to the academics working in Turkish translation departments in order to get the opinions of them about the use of CAT tools and teaching them. When questionnaire results were evaluated in general, it was found out that the majority of the academics in translation departments displayed positive attitudes towards the use of CAT tools both individually and for educational purposes even though their current situation about the topic is not cheering., The current situation of translation departments in our country implies that CAT teaching is restricted with particular courses inside curricula and traditional translation teaching applications are dominant in other courses. Although the current situation shows that CAT mentality has not been implemented in Turkish translation departments yet, questionnaire results designate that CAT mentality will develop as the opinions of translation sector are taken into consideration together with academic purposes in curriculum development process. The study concludes with summarizing the findings and making pedagogical suggestions for translation departments and further studies in the field. Key Words: Translation Technologies, Computer-Assisted Translation Tools, Translation Education, Teaching Translation Technologies, Curriculum Analysis