Türkiye’de üst yönetim ekiplerinin demografik ve bilişsel özelliklerinin stratejik tercihler ve firma performansına etkileri : otomotiv yan sanayi sektörü üzerine bir uygulama

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de üst yönetim ekiplerinin demografik ve bilişsel özelliklerinin, stratejik tercihler ve firma performansı üzerindeki etkilerini incelemektir. Bu amaç çerçevesinde çalışmada şu sorulara yanıt aranmaktadır: Üst yönetim ekiplerinin demografik özellikleri ve firmanın stratejik tercihleri arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır? Üst yönetim ekiplerinin demografik özellikleri ve firmanın performansı arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır? Üst yönetim ekiplerinin bilişsel özellikleri firmanın stratejik tercihlerini nasıl etkilemektedir? Üst yönetim ekiplerinin bilişsel özellikleri firmanın performansını nasıl etkilemektedir? Birinci bölümde üst düzey yöneticilerin örgüt üzerindeki etkilerini anlamak için üst kademe teorisinin incelenmesi yapılmıştır. Hambrick ve Mason (1984) tarafından geliştirilen bu teoriye göre işletmeler aslında kendi üst düzey yöneticilerinin birer yansıması olarak kabul edilmektedir. Üst yönetim ekiplerinin aldıkları eğitim, iş hayatındaki deneyimleri, sahip oldukları değerler, kişilik yapıları gibi birçok özellik onların örgütle ilgili aldıkları stratejik kararları ve firmanın performansını etkilediği savunulmaktadır. Bu teoriye göre yöneticilerin demografik özellikleri yaş, eğitim, iş geçmişi ve görev süresini kapsamaktadır. Bilişsel özellikler ise yöneticilerin değerlerini ve bilişsel yapılarını içermektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde Dünya'da ve Türkiye'de otomotiv ve otomotiv yan sanayi sektörünün tanıtımı yapılmaktadır. Bu kapsamda sektörün üretimi, dış ticareti, ekonomik büyüklüğü rakamlar üzerinden incelenmektedir. Böylece otomotiv yan sanayi sektörünün Dünya'da ve Türkiye'de nasıl bir görünüme sahip olduğu değerlendirilmektedir. Çalışmanın üçüncü bölümü, araştırma yönteminin tanıtımı ile ilgili bilgileri içermektedir. Çalışmada anket yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntem hızlı bir şekilde sonuçlara ulaşmayı sağladığı ve bir olayın farklı boyutlarını aynı anda değerlendirmeye imkan tanıdığı için tercih edilmiştir. Araştırmada uygulanan anket iki farklı ölçekten yararlanılarak oluşturulmuştur. Bu ölçeklerden birincisi Balta (2008) tarafından uygulanmıştır. Anketin oluşturulmasına katkı sağlayan ikinci ölçek ise 60 ifadeden oluşan HEXACO kişilik testidir. Çalışmada elde edilen verilerin analiz edilmesi aşamasında ise SPSS paket programından yararlanılmıştır. Böylece bağımsız örneklem t testi birbirinden farklı üst yönetim ekiplerini analiz etmede kullanılmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise elde edilen bulgular sunulmakta ve değerlendirilmektedir. Buna göre çalışmanın bulguları, hipotezleri desteklememektedir (H4.2 hipotezi hariç). Çalışmada elde edilen bulgular ise demografik (yaş, eğitim, iş geçmişi, görev süresi) ve bilişsel özellikler için ayrı olarak değerlendirilmiştir. Bulguların değerlendirilmesi sonucunda ise üst yönetim ekibinin iş geçmişi, eğitim ve bilişsel özelliklerinin heterojen olmasının risk almaya daha açık stratejik tercihlere yönelme eğilimi oluşturmadığı ve firma performansını olumlu etkilemediği ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra üst düzey yöneticilerin yaşı ve görev süresi ilerledikçe risk almaktan kaçınan stratejileri tercih etmedikleri tespit edilmiştir. Anahtar kavramlar: Üst Kademe Teorisi, Üst Yönetim Ekipleri, Demografik ve Bilişsel Özellikler, Stratejik Tercihler ve Firma Performansı, Otomotiv Yan Sanayi Sektörü.

The aim of this study is to examine the effects of top management teams' demographic and cognitive characteristics on strategic choices and firm performance in Turkey. We will discuss some questions: What kind of relationship exists between top management teams' demographic characteristics and strategic choices of the firm? What kind of relationship exists between top management teams' demographic characteristics and the firm performance? How do top management teams' cognitive characteristics affect strategic choice of the firm? How do top management teams' cognitive characteristics affect the firm performance? In the first chapter, upper echelons theory is examined in order to understand the impact of top management teams on their organization. According to this theory, which is developed by Hambrick and Mason (1984), organizations have been seen as a reflection of its top managers. In this perspective education, functional background, work experiences, values and personal characteristics of top management teams can affect their strategic decisions and firm performance. Demographic caharacteristics of top managers include age, education, functional background and tenure. Also cognitive characteristics include manager's values and cognitive structures. In the second chapter of the study, the World and the Turkish automotive and automotive supplier industry are analysed. Furthermore, automotive and automotive supplier industry's production, foreign trade, economic size are examined by statistics. Finally, development of automotive supplier industry is taken into consideration in Turkey and the World. Research methodology is presented in the third chapter of the study. The research has been conducted by using the questionnaire method. We chose the questionnaire as a research method because it permits to obtain research results fast and to examine different dimensions of a phenomenon at the same time. The questionannire, which is used in the research, has been organized by two different scales. The first scale is applied by Balta (2008). The second scale, which contributed to our questionnaire, is the HEXACO personality inventory which includes 60-item version. Also, we use SPSS for analyzing results of the research. The independent sample t-test is also used to analyse different top management teams. In the fourth chapter of the study, the findings are being presented and evaluated. Hypotheses formulated are not supported by the result of the study (H4.2 exclude). The findings of the study are analyzed separately for demographic (age, education, functional background, tenure) and cognitive caharacteristics. The results show heterogeneity of top management teams according to their functional background, education and cognitive characteristics do not create a tendency to adopt strategic choices open to risk and do not affect the firm performance positively. Furthermore, top management teams, who are older and have tenure, do not choose the risk-averse strategic choices in all situations. Keywords: Upper Echelons Theory, Top Management Teams, Demographic and Cognitive Characteristics, Strategic Choices ve Firm Performance, Automotive Supplier Industry.