Dönüştürücü ve işlemci liderlik tarzının, yenilikçilik davranışı ve firma performansına etkisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı firma sahip ve üst düzey yöneticilerinin liderlik tarzlarını ortaya kaymak ve bu liderlik tarzlarının, fırsatçı yenilik davranışı ve araştırmacı yenilik davranışı faaliyetlerine ve firma performansına etkisini öğrenmektir. Ayrıca, moderatör faktör olarak çevre özelliklerinin tahmin edilebilirliği ile firma özelliklerinin; liderlik tarzına, yenilikçilik davranışına ve firma performansına etki derecesini belirlemektir. Araştırma Kocaeli Sakarya ve İstanbul'da faaliyet gösteren az 10 kişi çalıştıran firmalardaki üst düzey yönetici örneklemi üzerinde yapılmıştır. Anket 762 katılımcıya uygulanmıştır. Liderlik tarzını ölçmek için, Bass ve Avalio (1995) tarafından geliştirilen çok boyutlu liderlik anketi 'MLQ' kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan diğer ölçek ise Firmalardaki stratejik davranışlara yönelik faaliyetleri ölçmek için geliştirilen araştırmacı yenilikçilik davranışı ve fırsatçı yenilikçilik davranışı ölçeğidir. Araştırmada değişkenler arasında ilişkiyi ortaya koymak için yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Uygulama sonucunda, dönüştürücü liderlik tarzının araştırmacı yenilikçilik davranışı ve firma performansı üzerinde pozitif etkisi olduğu ortaya çıkmıştır. İşlemci liderlik tarzı ile araştırmacı yenilikçilik davranışı arasında ise negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur Diğer taraftan işlemci liderlik tarzının fırsatçı yenilikçilik davranışı üzerinde pozitif yönlü bir etkisi olduğu görülmüştür. Çalışmada araştırmacı yenilikçilik davranışının firma performansına doğrudan etkisinin fırsatçı yenilikçilik davranışına göre daha fazla olduğu görülmüştür. Moderatör faktörlerle yapılan ikinci bir model uygulama sonucunda ise bu etkinin farklılaştığı görülmüştür. Firma yaşı ve firma büyüklüğünün liderlik tarzını etkilediğine dair sonuçlara rastlanmıştır. Küçük ölçekli firma yöneticilerinin, dönüştürcü liderlik tarzını, büyük ölçekli firma yöneticileri ise işlemci liderlik tarzını daha çok benimsedikleri görülmüştür. Çevrenin tahmin edilebilirliği değişkeninde; tahmini kolay çevredeki firma yöneticilerinin dönüştürcü liderlik tarzının benimsedikleri tahmini zor çevre de ise işlemci liderlik tarzını benimsedikleri ortaya çıkmıştır. Çevrenin tahmin edilmesi kolay olduğu durumlar firma performansını pozitif yönde etkilemektedir Araştırmada dönüştürücü liderlik davranışına sahip yöneticilerin araştırmacı yenilikçilik davranışı faaliyetlerine yöneldikleri, işlemci liderlik davranışına sahip yöneticilerin ise fırsatçı yenilikçilik davranışı yönelimlerine başvurdukları tespit edilmiştir. Araştırmacı yenilikçilik davranışı ve fırsatçı yenilikçilik davranışı firma performansını doğrudan pozitif yönde etkilerken, fırsatçı yenilikçilik davranışında bu etkinin daha az olduğu görülmüştür Anahtar Kelimeler: Dönüştürücü Liderlik, İşlemci Liderlik, Araştırmacı Yenilikçilik,Fırsatçı Yenilikçilik, Firma Performansı

The main purpose of the study is to introduce the leadership sytles of the owners of firms and the top managers and to find out the relationship of these leadership styles on exploitation and exploration and the effects of that relationship on the firm performance. Moreover, this study reveals the predictibility of the environmental peculiarities as moderator factor and the degree of the effect of the firm's features. The sample space of the research involves the top managers of the firms which have 10 employees at least and operate in Kocaeli, Sakarya and İstanbul. The surveys are conducted with 762 participants. In order to measure the leadership style, the multidimensional leadership survey, MLQ, developed by Bass and Avalio (1995), was employed. The other scale used in the study is Exploitation and Exploration Scale which aims at measuring the activities with regards to strategic behaviours in the firms. The Structural Equation Modelling was utilized to suggest the relationship between the variables. As a result of the research, Transformational Leadership style turned out to have positive effect on both the exploration and the firm's performance. A negative correlation between Transactional Leadership style and exploration was observed. Transformational leadership style has a positive effect on exploitation. Transactional Leadership style its possitive effects on exploiation behaviours. Furthermore, no direct impact of exploitation on firm performance stoodout. As aresult of a secondary model practice including moderator factors, it was realized that the impact differs. The results implying that the firm's size and age influence leading style were encountered. There was observed Transformational Leadership style in the small-scale firms whereas Transactional Leadership style in the large-scale fims. As for predictibility of environment variable, the managers adopted Transactional leading style in easy-to-predict enviroment and transformational leadership style in difficult-to-predict environment. The situations in which the environment can be predicted easily effect the performance positively. It is suggested that the managers having transformational leadership behaviours tend towards exploration activities, whereas the ones having transactional leadership style head for exploitation activities. While exploration positively influences the firm performance, exploitation influences the firm performance through moderator factors. Keywords: Transformational Leadership, Transactional Leadership, Exploration,Exploitation, Firm Performance