Abdülkâhir El-Bağdâdi’nin esma ve sıfat anlayışı

Abstract

Bu çalışmada Abdülkâhir el-Bağdâdî'nin Allah'ın isimleri ve sıfatları hakkındaki görüşleri incelenmektedir. Eş'arî Ehl-i sünnet kelâmının sistematik hüviyet kazanmasında ve Ehl-i Sünnet kimliğinin belirginleşmesinde çok önemli bir yeri olan Bağdâdî, aynı zamanda önemli bir esmâ-i hüsnâ şârihidir. O, esmâ-i hüsnâ şerhlerini genişçe bir sözlük şeklinden çıkarıp kelâmın sıfatlar meselesiyle birleştirmesi ve esmâ-i hüsnâyı Ehl-i sünnet itikadının ifadesi olarak değerlendirmesiyle yeni bir tarz ortaya koymuştur. Ortaya koyduğu bu perspektif ve konuyla ilgili muhtelif disiplinlerin o güne kadarki birikimini toplaması itibariyle Bağdâdî sonraki esmâ-i hüsnâ şerhlerini doğrudan veya dolaylı olarak etkilemiş, hem çerçeve hem de içerik olarak dönüştürmüştür. Esmâ-i hüsnâ'nın tevkifîliğini savunan müellif, doksan dokuz isim rivayetlerini önemsemiştir. Bununla beraber isimlerin bundan çok daha fazla olduğunu da dile getirmiştir. Öte yandan kelâmcı kimliğiyle isimlerin kendilerine delâlet ettiği aynı zamanda birçok ismi birleştiren mastar formunda nefsî, sübûtî ve fiilî şeklinde üç sıfat kategorisi ortaya koymuştur. Sübûtî sıfatların reel gerçekliğini ısrarla savunmuş nefsî sıfatlarla birlikte ezelî olduklarını vurgulamıştır. Fiilî sıfatları ise hâdis olarak değerlendirmiş, hâdis fiil nedeniyle hak edildiği için ezelî olamayacağını düşünmüştür. Haberî sıfat kategorisinde değerlendirilen zahiri teşbih ifade eden nitelemeleri ise İbn Fûrek'i takip ederek tenzih anlayışına uygun olarak te'vil edip bu üç sıfat kategorisinden birine dâhil etmiştir.

In this study, 'Abd al-Qahir al-Baghdadi's views on the names and attributes of God are examined. Baghdadi, who has an important place in the systematization of Ash'arî theology within Sunni Islam and the development of Sunni Islam identity, is also an important al-Asma' al-Husna commentator. He introduced a new method by removing the commentaries of al-Asma' al-Husna from a broad dictionary form and combining it with the matter of attributes in kalam and evaluating al-Asma' al-Husna as the expression Sunni Islam creed. With this perspective and the accumulation of various disciplines related to the subject, Baghdadi has, directly and indirectly, influenced the later al-Asma' al-Husna commentaries and has changed both the framework and the content of them. The author attached importance to '99 names' narratives and argued that al-Asma' al-Husna is revealed by Allah and fixed by the divine law. However, he mentioned that the names are much more than that. On the other hand, as a theologian, he argued that the verbal nouns combining many names within them refer to themselves and presented them in three categories as attributes of the Essence, positive attributes, and attributes of action. He insistently defended the real authenticity of the attributes and emphasized that they are eternal alongside with the attributes of the Essence. He considered the attributes of action as 'hadith' (created later) and thought that they could not be eternal because they were created by a 'hadith' act. Baghdadi followed Ibn Furak in anthropomorphic qualifications of God, which are evaluated in the khabari attributes' category and included them into one of the three categories by interpreting them following the concept of transcendence