İbn Cerîr et-Taberî'nin (ö. 310/923) Câmi'u'l-beyân 'an te'vîli âyi'l-Kur'ân adlı tefsiri İslam'ın ilk üç asır tefsir mirasını ihtiva etme özelliğine sahip günümüze kadar ulaşan aslî kaynaklardan biridir. Bu da onu hem araştırmacılar hem de okuyucular nezdinde vazgeçilmez kılmaktadır. Ayrıca Taberî, Kur'ân âyetlerini te'vil ederken başta Kur'ân, sünnet, icmâ ve aklî yorumları göz önünde bulundurarak, lafzî kaidelerden sayılan umûm-husûs olgusunu da göz ardı etmemiştir. Bu sebeple, daha sonra tefsir usûlü kaidesi haline gelen umûm-husûs terimlerinin üzerinde çalışılmasına ihtiyaç duyulan önemli konulardan biri olduğu kanaatine vardık. Umûm-husûs kaidesi üzerine olan çalışmamız; ilk önce tefsir usûlü çerçevesinde değerlendirilmiş, daha sonra birçok tefsire kaynaklık etmiş olan Taberî tefsiri üzerinden incelenmiştir. Böylece bu tez çalışmamız; giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında içindekiler, konunun önemi, seçim sebepleri, yöntemi, amacı ve araştırmada takip edilen metot hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde tefsirin tarihî süreci, metodu ve kaynakları hakkında bilgi verilmiş ve umûm-husûs kavramlarının analizi yapılmıştır. Daha sonra umûm-husûs ve mutlak-mukayyed, Taberî ve usûlcüler nezdinde kavramların kaideleşmesi ve bu kaidenin tefsire olan etkisi ele alınmıştır. İkinci bölümde ise Taberî'nin Câmi'u'l-beyân 'an te'vîli âyi'l-Kur'ân adlı tefsirinde yer alan umûm-husûsla ilgili âyetler, müellifin tercih ve istidlâline göre kategoriler halinde ele alınmıştır. Ayrıca Taberî'nin umûm-husûsla ilgili tercihleri, diğer bazı önemli müfessirlerle mukayese edilmiştir. Sonuçta ise ulaşılan önemli neticelere ve bu kaidenin ehemmiyetine dair bilgilere yer verilmiştir.
The Tafsir of Ibn-ı Jarir at-Tabarî (death 310/923) called Jamiu'l-Bayan on Ta'wili Ayi'l-Quran is the one book which has the Tafsir haritage of the İslam's fırst three centuries. The author's original commentaries, when he makes ta'wil, on the sections (ayat) is one of the important objects that creates him in heads' of the researchers and also readers', indispensible. As a sueccessful commentator, Tabari, as he comments, on sections of Quran and at fırst hand when he uses the norms of Quran, sunnah, ijmâ at the same time. It is also dispensible that the terms of omoum-khosous. For the fact that the omoum-khosous rules have become one of the important subjects which we found out in the following times. Our work which is on the rules of omoum-khosous was evaluated in the frame of Tafsir Methodology, and later become a source for a lot of Tafsir works. To sum up our thesis the part of is made up of entrarce, two sects and finish. In the entrance the content, importance of the subject, his choice, its method, its goal, and the method that followed to search, had given some informations. In the fırst part shortly, had given some informations about the historical process of Tafsir, and his method of Tafsir. The fırst part also includes the theoric side of our study. The kinds of omoum-khosous have evaluated according to the Quran's general expressions, and later the related terms were examined as the rules of Tafsir. The second part includes the practical side of our study. The sections related to the omoum-khosous in which Tabari's Tafsir called Jamiu'l-Bayan on Ta'wil-i Ayi'l-Quran, examined according to the author's choice and judgement as the categories. And also Tabari's choices that related to rules of omoum-khosous compared to other commentators' comments. At the end it is examined the important results and the importance of the omoum-khosous rule.
