Bu çalışma, XVII. yüzyılın ikinci yarısı ile XVIII. yüzyılın başlarında yaşamış olan Bosnalı Aleaddin Sâbit'in, Dîvânı'ndaki tüm şiirlerin beş ana başlık altında genel bir tahlili olarak hazırlanmıştır. Daha çok Bosnalı oluşu ve kendine has üslûbu ile araştırmacıların dikkatini çeken, aynı zamanda döneminin güçlü şairlerinden biri kabul edilen Sâbit'in şiirlerinden hareketle, çoğu makale olmak üzere birçok çalışma yapılmışsa da genel bir tahlil çalışmasının varlığı tespit edilememiştir. Bu çalışmada, Sâbit'in Divanı'nda yer alan tüm şiirleri incelenmek sûretiyle, içinde yaşadığı dönem ve topluma âit inanç, duygu, düşünce, tabiat, âşık-sevgili-rakip tipleri ve diğer şahsiyetler, sosyal ve siyasî hayattaki gelişmeler, sanat ve spor faaliyetleri, hastalıklar ve tedaviler, yiyecek ve içecek, kullanılan para, ticaret hayatı, ulaşım, kullanılan eşyalar, haberleşme, rezm ve bezm, davranış biçimleri, âdet, gelenek ve inanışlar, inşaî unsurlar vs. türlü hususlar ile ilgili unsurlar tespit edilmek sûretiyle ele alınmıştır. Sâbit'in Dîvânı'nın bu şekilde incelenmesiyle ortaya konulan bu çalışma, dönemin dinî, tasavvufî, sosyal, kültürel vd. birçok özelliğinin yanı sıra, kişiliği ve özel hayatıyla ilgili bilgileri de yansıtması açısından önemli olmakla birlikte; gerek sahayla, gerekse başta tarih ve folklor olmak üzere, farklı disiplinlerle ilgili yapılacak olan çalışmalara katkı sağlayacak olması bakımından da mühimdir.
This study is prepared, under five main headings, as a general analysis of whole poets contained in the Dîvân of Bosnian Aleaddin Sâbit who lived in second half of XVII century and in the early XVIII century. Although many studies, most of them being the articles, have been made with reference to the poems of Sâbit, who caught researchers attention due to his Bosnian origin and his hallmarks, and has been considered as one of the substantial poets of his era, existence of a general analysis study has not been detected. In this study, through reviewing all of the poets contained in Sâbit's Divan, we have identified the era he lived in and the believing of the society, feelings, thoughts, nature, âşık-beloved-rival types and other personalities, developments in social and political life, art and sport activities, illnesses and therapies, food and beverages, currency in force, trade life, transport, furniture used, communication, rezm and bezm (rivalry and festivity), behaviour types, custom, tradition and believing, constructional elements etc., and we discussed other elements concerning various issues. This study, having introduced by this kind of review of Sâbit's Dîvân, has significance in terms of reflecting the religious, sufistic, social, cultural and many other characteristics of the era as well as the information regarding his personality and private life, it is also important in the sense that it will make contribution to the studies to be made involving to both the field and different disciplines, mainly the history and folklore.
