Modern Türk şiirinde okur algıları (1860-1940)

Abstract

Bu tezde, Tanzimat'tan sonraki ilk kuşaktan (1860) Garip hareketine (1940) kadar geçen zamanda eser veren, modern Türk şiirinde kendine özgü ve kalıcı bir yer edinmiş şairlerin okur algısının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu süre zarfında şiir yayımlamış bütün şairlere değinilmesi mümkün olmadığından, kapsam olarak, söz konusu tarih aralığında yetkinliği ve orijinalliğiyle edebiyat tarihleri ve antolojilerde yer almaya devam eden şairler esas alınmıştır. Birinci bölümde, şair ile okur arasındaki iletişimi belirleyen temel kavramlardan yola çıkarak kuramsal çerçeve belirlenmiş, ayrıca genel hatlarıyla Batı şiirinde ve Tanzimat dönemine gelene kadar Türk şiirinde şairlerin okur konusuna bakışı değerlendirilmiştir. İkinci bölümde Tanzimat ile II. Meşrutiyet arası, üçüncü bölümde II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e, dördüncü bölümde Garip hareketine kadar Cumhuriyet dönemi ele alınmış ve son olarak da Garip şairlerindeki okur algısı sorgulanmıştır. Çalışmamızda birincil ve ikincil metinler yakın okuma tekniğiyle incelenmiş, elde edilen bulgular karşılaştırılarak şairlerin okur algısının teorideki ve pratikteki izdüşümleri saptanmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, şairlerin şiirlerindeki biçim ve içerik özellikleri, teorik yazıları ile edebiyat tarihleri ve diğer biyografik-eleştirel metinlerde konuyla ilgili malzemeler tespitler edilmiş ve okur kavramı ve imgesini belirlemek için incelenmiştir. Ele alınan şairlerin tasavvur ettiği okurlar okur merkezli kuramcılarla birlikte bizim öne sürdüğümüz okur tiplerine göre sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, kapsam dâhilindeki şairlerin okur tasavvurlarının gerek bağlı bulunduğu edebî mektep ve topluluklara gerekse kendi bireysel ideal ve yönelimlerine göre değiştiği görülmüştür. Modern Türk şiirinde şairlerin okur algısı birbirlerinden farklı veya aynı olabildiği gibi, bir şairin okur algısının zaman içinde değişebildiği de anlaşılmış, söz konusu değişimin şaire bağlı sebepleri ile birlikte toplumsal kaynaklı sebepleri de anlaşılmaya çalışılmıştır. Bütün bu çalışma, tek tek ele alınan şairlerin poetikasının önemli bir bölümünü ortaya çıkardığı gibi modern Türk şiirinin bir asra yakın bir döneminin estetiğini belirleyen okur anlayışını da derli toplu bir şekilde değerlendirme imkânı doğurmuştur. Bu değerlendirmenin sonucunda ortaya çıkan tablo, yeni Türk şiirinin başlangıcından modernist evreye geçişine kadarki uzunca bir dönemde şairlerin okur tasavvurlarındaki çok çeşitliliği gösterdiği gibi bu çeşitliliğin şiir tarihimizin kırılma evrelerinde de rol oynadığını ortaya koymaktadır.

In this study, it is aimed to evaluate the Turkish poets who succeed to be a permanent in Turkish literature between the period of Tanzimat (1860) and Garip Poetry (1940). Cause of impossible to study all of the poets in this date range, it is selected the poets which has had his own originality and is reading also in this time. Theoretical framework design based on the basic concepts that determine the relationship between first class poet and reader. In addition, until the Tanzimat period, Turkish poetry and Western literature in general terms of poets' views on the subject of the reader has been evaluated. In the second part of the Tanzimat II. Constitutional Monarchy, the third part II. From the Constitutional Monarchy to the Republic, in the fourth chapter, the role of the reader in the Republican period and finally in the Garip movement was questioned. In the thesis, by comparing the findings obtained by analyzing the primary and secondary texts with close reading technique in accordance with qualitative research methods, the projections of poet's perception of reader in theory and practice were tried to be determined. In this respect, a wide range of materials were used by using the determinations of language and style, dedications, theoretical and poetic writings, literary histories and critical texts.The readers envisaged by the poets discussed were tried to be classified according to the types of readers we propose together with reader-centered theorists. As a result, it was seen that the literary imagination of the poets within the scope changed according to the literary schools and communities to whom they belong, as well as their individual ideal and orientation. As a result of this evaluation, the table shows the diversity of the poets' literary imagination in the long period from the beginning of the new Turkish poem to the transition to the modernist phase, and also shows that this diversity plays a role in the breaking phases of our history of poetry.