15. yüzyıl klasik Türk şiirinin poetikası

Abstract

Klasik Türk şiirinde poetikanın, klasik Türk şiiri poetikasında XV. yüzyılın yerini tespit etmek; bu bağlamda dönemin şairlerinin poetik yorum ve söylemlerini gün yüzüne çıkarmak ve ortaya çıkan veriler arasındaki benzer ya da farklı yönleri belirlemek amacıyla başladığımız "XV. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Poetikası" konulu çalışma, klasik Türk şiirinin bu alandaki zenginliğini de göstermiştir. Bu amaçla XV. asırda sanatı ve eserleri ile öne çıkmış Abdülvâsi Çelebi, Adlî, Ahmet Paşa, Avnî, Bedr-i Dilşad, Cem Sultan, Hamdullah Hamdî, Mihrî Hâtun, Necâtî Bey, Şeyhî ve Tâcî-zâde Cafer Çelebi olmak üzere 11 şairin divan ve mesnevileri incelenmiştir. Bu suretle şairlerin şiir sanatına ve klasik Türk şiirine yönelik tavır ve düşünceleri tespit edilmiştir. Elde edilen verilerden hareketle önce başlıklar sonra da tez oluşturulmuştur. Öncelikle giriş bölümünde poetikanın tarifi, kapsamı, tarihi ve Türk edebiyatındaki örnekleri üzerinde durulmuştur. Hazırlamış olduğumuz tez, bu kısımdan sonra dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde yüzyılın siyasi, sosyal, kültürel ve edebî durumlarını; ardından örneklem olarak seçtiğimiz şairlerin hayatını, sanatını, eserlerini tanıtıcı bilgiler paylaşılmıştır. İkinci, üçüncü ve dördüncü bölümlerde; eserlerini incelediğimiz şairlerin sırasıyla "şiir", "şair" ve "çevre" bağlamında ifade ettiği düşünce ve değerlendirmeleri ilgili alt başlıklarla birlikte gösterilmiştir. Bu bölümlerde yüzyıl şairlerinin ifade ve yorumlarından yola çıkarak XV. yüzyıl klasik Türk şiirinin poetikasına dair bazı genel yargılara varılmaya çalışılmıştır. Neticede şairlerin ifadeleri arasında yer bulan poetik değerde pek çok kullanıma ya da yargıya ulaşılmıştır. Dolayısıyla XV. yüzyıl, klasik Türk şiirinin poetikasının da oluşmaya başladığı, bu açıdan diğer yüzyıllarla mukayese edilebilecek zenginliğe sahip olduğu bir dönemdir.

In this study our aim was to define the status of poetics in classical Turkish poetry and to define the status of XVth century in classical Turkish poetry poetics; to reveal the poetic interpretations and discourses of the poets of the period as well as to identify similar or divergent aspects between the revealed data. Our study titled as "Poetics of XVth Century Classical Turkish Poetry" showed the substantiality of classical Turkish poetry in this field. For this purpose, divans and mesnevis of the 11 prominent poets of the XVth century; namely Abdülvâsi Çelebi, Adlî, Ahmet Pasha, Avnî, Bedr-i Dilşad, Cem Sultan, Hamdullah Hamdî, Mihrî Hâtun, Necâtî Bey, Şeyhî and Tâcî-zâde Cafer Çelebi were analyzed. Thus, the attitudes and ideas of the poets towards poetry and Divan poetry were determined. Based on the data obtained, the titles and then the thesis were created. First of all, in the introduction section the definition, scope, history and examples of poetics in the Turkish literature are emphasized. After the introduction section, the thesis consists of four chapters. In the first chapter, the political, social, cultural and literal situations of the century; as well as the information about the life, arts and works of selected poets were given. In the second, third and fourth chapters; the thoughts and evaluations of the poets regarding "poem", "poet" and "environment" are given respectively within the related subtitles. In these chapters, based on the expressions and interpretations of the poets of the century, we tried to reach some general judgements about the poetics of XVth century classical Turkish poetry. As a result, we reached many poetic values or judgments among the statements of poets. Therefore, XVth century is a period in which poetics of divan poetry began to occur and from this aspect this period owns comparable richness with respect to other centuries.