Tefsir açısından İbn Hişâm’ın es-sîretü’nnebeviyye adlı eseri

Abstract

Bu çalışmada tarih, edebiyat, soy bilimi ve nahiv alanlarında meşhur şahsiyetlerden biri olan Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm'ın es-Sîretü'n- nebeviyye adlı eseri tefsir ilmi açısından incelenmiştir. Bu sayede onun tefsir sahasına yaptığı katkılar belirlenmeye çalışılmıştır. es-Sîretü'n-nebeviyye, Hz. Peygamber'in (s.a.s) hayatını konu alan ama aynı zamanda tefsirle alakalı bilgileri de içermesiyle dikkat çeken klasik bir eserdir. Bu eserde Kur'ân ayetleri tarihî gerçekler ışığında açıklanarak, somut veriler elde edilmiş, bu da tefsir ilmine pozitif bir katkı sağlamıştır. "Tefsir Açısından İbn Hişâm'ın es-Sîretü'n-Nebeviyye Adlı Eseri" adını verdiğimiz bu tez, bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İbn Hişâm'ın yaşadığı dönem, hayatı ve eserleri ele alınmış, ikinci bölümde Kur'ân tarihi ve Kur'ân ilimleri açısından es-Sîretü'n-nebeviyye incelenmiş, üçüncü bölümde ise İbn Hişâm'ın tefsir yöntemi belirlenmeye çalışılmıştır. Kur'ân'ın indiği döneme yakın bir zamanda yaşamış olan İbn Hişâm, Kur'ân'ın Hz. Peygamber'e inişi, vahyin fetreti ve Kur'ân'ın yazıya geçirilmesi gibi konuları detaylı bir şekilde ele almıştır. O, sadece Kur'ân tarihi ile alakalı bilgiler vermekle kalmamış, Kur'ân ilimlerinden esbâb-ı nüzûl, garîbü'l-Kur'ân, nâsih-mensûh, muhkem-müteşâbih ve i'câzu'l-Kur'ân'a dair bilgilere de temas etmiştir. Özellikle esbâb-ı nüzûle sıkça yer vermesi, rivayet verilerini nakleden klasik eserler yanında es-Sîretü'n-nebeviyye'yi sonraki dönemler için önemli bir başvuru kaynağı konumuna getirmiştir. Ayrıca garîbü'l-Kur'ân ile ilgili verdiği bilgiler de Kur'ân'ın anlaşılmasına katkı sağlamıştır. İbn Hişâm'ın ayetleri tefsirde kullandığı yöntem incelenirken de onun, ayeti ayetle, Hz. Peygamber'in sünnetiyle, sahâbe ve tâbiîn sözüyle ve şiirden delil getirmek suretiyle tefsir ettiği görülmüştür. İbn Hişâm, tüm bunları yaparken bazen genel kabule uymayan bilgiler de nakletmiştir. Bu durum, onun edindiği bilgilere verdiği değeri, hiçbir bilgiyi zayi etmediğini ve onları aktarma konusundaki hassasiyetini göstermesi açısından önemlidir. Elde edilen bulgulara göre İbn Hişâm, sonraki dönemlerde daha ziyade bir tarihçi olarak nitelendirilse de kendi döneminde titiz bir râvi olarak Kur'ân tefsirine hizmet etmiştir. Tefsir sahasına yönelik önemli bilgiler ve açıklamalar içeren es-Sîretü'n- nebeviyye, İbn Hişâm'ın, rivayete dayalı tefsir verilerini aktaran ilk temsilciler arasında sayılabileceğine bir delildir. Yapılan bu çalışma, İbn Hişâm'ın Kur'ân tarihi, Kur'ân ilimleri ve Kur'ân'ı anlama ve yorumlamaya yönelik değerli aktarım ve katkılarını ortaya koymaktadır.

Abu Muhammad Camal al-Din Abd al-Malik Ibn Hisham is well-known in history, literature and genealogy as well as nahw fields. al-Sira al-Nabawiyya is a classic work written by him. That is not only giving a remarkable attention to the life of the Hadrat Prophet (s.a.s) but also one that clarifies related the topics of tafsir. It is because the verses of the Qur'an are explained in the light of the historical facts, and concrete data is obtained that makes a positive contribution to the commentary. This thesis called "Ibn Hisham's Masterpiece al-Sira al-Nabawiyya in terms of Tafsir" consists of an introduction and three chapters. In the first chapter, his studies and life in which he lived are discussed. In the second part, al-Sira al-Nabawiyya is studied in terms of the history of the Qur'an and the sciences of the Qur'an. In the last chapter, Ibn Hisham's tafsir method is investigated. Ibn Hisham lived near the period when the Qur'an was revealed. He had discussed the revelation of the Qur'an to the Hadrat Prophet (s.a.s), interregnum revelation that issues, such as the implementation of the Qur'anic text in detail. He has not only given information related to the history of the Qur'an, but also referred the relevant information from Qur'anic sciences, such as asbab al- nuzul, garîbu'l-Qur'an, nasikh-mensûkh, muhkam-mutashabih and i'djâz al-Qur'an. Especially asbab al-nuzul had frequently used in his studies, such that al-Sira al-Nabawiyya played an important role as reference source for subsequent years. Therefore, it is referred with the classical works conveying narrations. Moreover, he contributed the understanding of the Qur'an serving the knowledge regarding the garîbu'l-Qur'an. It is investigated that the method used by Ibn Hisham about the Qur'anic verses is different from the other scholars in this field. It is observed that a verse was interpreted with the other verses. A verse was also connected with the life/acts of the Hadrat Prophet (s.a.v), the interpretations of the companions and the others came after their death, in conjunction with by bringing verbal and poetic evidence. When Ibn Hisham did all those accomplishments, he sometimes brought forward some details that was not suitable the general acceptance by the scholars. This situation is important to show that he perceptively appreciates any details in his studies. In this thesis, al-Sira al-Nabawiyya is investigated in terms of the contribution of him to the field of tafsir. We studied to show Ibn Hisham's valuable contributions to the understanding and interpretation of the Qur'an history, the Qur'an sciences and the Qur'an. According to the obtained indications, he served as a meticulous narrator to the Qur'an's commentary, even if he was known as a historian later on. al-Sira al-Nabawiyya, which contains important information and explanations about the field of tafsir, is an evidence that Ibn Hisham can be regarded as one of the first representatives to convey the tafsir interpretations based on the rivayah.