Seyyid Vehbi Divanı’na göre 18. asırda Osmanlılarda sosyal hayat, cilt 1

Abstract

Seyyid Vehbî (ö. 1736) yaşadığı devrin önde gelen şairlerinden biridir. Döneminde rahat ve çok şiir yazmasıyla ünlenmiş şair 1 münâcât, 4 na't, 1 mirâciyye, 86 kaside, 1 takriz, 4 arz-ı hâl, 2 mektup, 128 tarih, 30 musammat, 266 gazel, 51 kıt'a, 19 lügaz, 107 rubai, 25 müfred, 62 matladan oluşan hacimli bir divan ortaya koymuştur. Dönemindeki pek çok gelişmeyi şiirlerine konu edinen Seyyid Vehbî başta İstanbul'daki eğlence hayatı olmak üzere İstanbul ve Nevşehir'deki imar faaliyetleri, görevleri dolayısıyla bulunduğu Manisa, Kayseri, Halep'teki sosyal problemleri ve yaşayışı şiirlerine aksettirmiştir. Ayrıca divanda yer alan şiirler sanat, spor faaliyetleri, hastalıklar ve tedavi yöntemleri, yiyecek ve içecekler, kullanılan paralar, ticaret hayatı, ulaşım ve haberleşme, toplumsal değerler, davranış biçimleri, âdet, gelenek ve inanışlar gibi pek çok kültür unsurunu da içinde barındırmaktadır. Bu itibarla Seyyid Vehbî'nin divanı çağının sosyal yaşantısını yansıtması açısından da önemli bir kaynaktır. Böyle bir yaklaşımla gerçekleştirilen bu çalışmada Seyyid Vehbî'nin III. Ahmed dönemi ile I. Mahmud döneminin başlarını kapsayan divanından hareketle 18. yüzyıl Osmanlı sosyal yaşantısının klasik Türk şiirindeki yansımaları ele alınmıştır. Sosyal hayat unurlarının divanda ne şekilde yer aldığının da incelendiği çalışmada tespit edilen unsurlarla o dönemin sosyal hayatının ve şiirinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Çalışmada divandan tespit edilen sosyal hayatla ilgili unsurlar "yerleşim merkezleri", "mimari", "eğlence hayatı", "sanat", "spor faaliyetleri", "haberleşme ve ulaşım", "maliye ve ekonomi", "kumaş ve kıyafet kültürü", "mutfak kültürü", "tıp", "Osmanlı toplumunda görülen çeşitli davranış biçimleri, âdet, inanış, gelenek ve uygulamalar" olmak üzere on bir bölüm hâlinde incelenmiştir. Her unsura dair beyit ve bentler kapsamına girdiği disipline ait kaynaklarla bir arada ele alınıp sosyal hayat bağlamında açıklanmıştır. Bu yöntem hem sosyal hayat unsurlarının divana yansıyan yönlerinin kaynaklardaki bilgilerle karşılaştırılmasını hem de kaynaklardaki bilgilere eklenebilecek hususların tespitini sağlamıştır. Böylece Seyyid Vehbî Divanı örnekleminde klasik Türk şiirinin sosyal hayat kapsamına giren pek çok disiplin için dikkate alınması gereken bir kaynak olma özelliği ortaya konmuştur.

Seyyid Vehbî (d. 1736) was one of the leading poets of his period. The poet, who became famous for writing many poems comfortably during his period, composed a voluminous divan consisting of 1 invocation, 4 eulogies, 1 miraciyye, 86 odes, 1 appreciation, 4 petitions, 2 letters, 128 chronicles, 30 musammat, 266 gazels, 51 stanzas, 19 lugaz, 107 rubaies, 25 mufrad and 62 matla. Seyyid Vehbi, mentioning about many developments during his period in his poems, reflected first night life in Istanbul, reconstruction activities in Istanbul and Nevsehir and social problems and life in Manisa, Kayseri and Halep, where he resided due to his duties, in his poems. Moreover, poems included in divan also contain many cultural elements, such as art, sports activities, diseases and treatment methods, food and drinks, coins used, business life, transportation and communications, social values, behavioral patterns, customs, traditions and beliefs. In this respect, divan of Seyyid Vehbi is an important source for reflecting social life of his period. In the present study carried out with such an approach, based on divan involving the beginning of Ahmed III period and Mahmud I period, reflections of the Ottoman social life on the classical Turkish poetry have been examined. In the study, in which the way social life elements were included in divan was examined, with the determined elements, it was aimed to contribute to better understanding of social life and poetry of that period. Social life related elements determined from divan were examined in eleven chapters: "centers of population", "architecture", "night life", "art", "sports activities", "communications and transportation", "finance and economy", "fabric and clothing culture", "cuisine culture", "medicine", "various behavioral patterns, customs, beliefs, traditions and practices observed in the Ottoman society". Couplet and articles of each element were examined together with sources which they were included into the scope of and were explained within the context of social life. This method enabled both comparison of social life elements' sides reflecting to divan with the knowledge in sources and determination of points to be added to the knowledge in sources. Thus, it has been revealed in the Divan of Seyyid Vehbi sample that the classical Turkish poetry has the characteristics of being a source which should be taken into consideration for many disciplines included into the scope of social life.